Impressie Stille Tocht in Enschede

De Syrisch-Orthodoxe Patriarch Moran Mor Ignatius Ephrem II heeft in zijn brief van 24 juli 2014 aan alle kerkleiders van de wereld verzocht om op zondag 3 augustus een speciale kerkdienst te houden en stil te staan bij hen die zijn omgekomen bij de verdrijving van christenen uit Mosul door ISIS, te bidden voor vrede in Irak en omgeving en een collecte te houden voor de hulp van ontheemde families. De Syrisch Orthodoxe kerk in Nederland heeft hier gehoor aan gegeven en organiseerde op vanmiddag een Stille Tocht die om 15.00 uur begon met een manifestatie op het Ei van Ko (plein voor het stadhuis) in Enschede.

Om half drie waren de voorbereidingen al voluit aan de gang. Bisschop Polycarpus van de Syrisch-Orthodoxe Kerk in Nederland werd geïnterviewd op de trappen van de Jacobuskerk aan de Oude Markt waarin hij twee uur later voor zou gaan in de afsluitende viering.

Op dat moment kregen de leden van de ordedienst van de Stille Tocht hun laatste instructie op het Ei van Ko…

… en stelden de misdienaars zich al op voor de processie die aan de Stille Tocht vooraf zou gaan.

Exact om 15.00 uur begon de manifestatie met een openingstoespraak door George Hannah, voormalig PvdA-gemeenteraadslid en actief in het bestuur van de Syrisch-Orthodoxe kerk.

Hij beschreef de gebeurtenissen die zich de afgelopen weken in en rond Mosul hadden voltrokken en deed een klemmend beroep op de Verenigde Naties en zijn eigen partijgenoot minister Timmermans om niet langer te zwijgen en in actie te komen.

De tweede spreker was Jeroen Hatenboer, VVD-wethouder en loco-burgemeester van Enschede. Hij stelde vast dat Enschede vandaag de dag in het Midden-Oosten ligt en dat veel Enschedese burgers zich betrokken voelen bij de uiterst bloedige conflicten die zich in het Midden-Oosten afspelen. 

De gebeurtenissen in Mosul, waar de Arabisch letter ‘n’ van Nasrani, Nazarener of christen met een cirkel eromheen op de huizen van christenen werd gespoten als voorbode van hun verdrijving uit de stad, riep bij hem herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog op. Hij benadrukte dat Enschede een multiculturele stad is waar mensen met meer dan 100 verschillende nationaliteiten vreedzaam samenwonen en hoopte dat zoiets ook ooit weer de praktijk in het Midden-Oosten zou mogen zijn.

Bij die laatste uitspraak sloot bisschop Polycarpus aan. Het Midden-Oosten is een mozaïek van verschillende culturen en religies waarin de christelijke bevolkingsgroepen altijd een belangrijke plaats hebben gehad. Een Midden-Oosten zonder christenen is geen Midden-Oosten meer, aldus Polycarpus.

Hij stelde dat het verdwijnen van het christendom uit het Midden-Oosten niet gezien kan worden als “bijkomstige schade” van internationale politiek, maar dat dit een schandvlek zal vormen in de geschiedenis van de mensheid. Hij sloot zijn Nederlandstalige inleiding af met een gebed om verzoening in het Aramees.

De volgende spreker was CDA-Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt. Hij benadrukte dat veel van de aanwezigen familie en kennissen in het noorden van Irak hebben en van hen of via anderen directe getuigenissen horen van de meest afschuwelijke gebeurtenissen die zich daar voltrekken. Er zijn meer dan genoeg getuigenissen, maar de wereld lijkt zich hiervoor doof te houden.

Uitgerekend in het 100ste jaar na de genocide op christelijke bevolkingsgroepen in het Ottomaanse Rijk voltrekt zich iets soortgelijks maar de Europese Unie zwijgt in alle talen. Eigenlijk, zo stelt Omtzigt, had deze demonstratie niet in Enschede moeten plaatsvinden maar in Brussel op de stoep van EU-commissievoorzitter Barosso en hoge vertegenwoordiger Ashton.

Ook benadrukt Omtzigt dat terwijl hier in Enschede tegen ISIS wordt gedemonstreerd elders in Nederland door ISIS-sympathisanten gedemonstreerd wordt en strijders worden geworven voor de jihad in Syrië en Irak. Waar de Haagse burgemeester Van Aartsen Geert Wilders enkele maanden geleden verweet dat hij zijn moreel kompas kwijt was toen hij zijn aanhangers liet joelen dat zij minder Marokkanen wilden, lijkt deze zijn eigen moreel kompas kwijt te zijn toen hij liet weten dat de ISIS-aanhangers geen grenzen hadden overschreden. Het is de hoogste tijd dat de zwijgende meerderheid van zich laat horen.

Het Nederlands buitenlandbeleid zou zich moeten laten leiden door mensenrechten en godsdienstvrijheid en Omtzigt riep de aanwezigen op om Tweede Kamerleden van hun eigen politiek partij op te roepen om na het zomerreces wèl steun te verlenen aan een motie van CDA, ChristenUnie en SGP om de VN een onderzoek te laten starten naar de positie van christelijke minderheden in het Midden-Oosten die vóór het zomerreces door een Kamermeerderheid was verworpen ondanks het feit dat ook de Raad van Kerken in Nederland voor deze motie had gepleit. 

Namens de Raad van Kerken in Nederland sprak algemeen secretaris Klaas van der Kamp. Hij stelde dat iedereen die in naam van God andere mensen naar het leven staat liegt. De gebeurtenissen in Nederland rond de berging en repatriëring van de slachtoffers van de ramp met de MH17 laten zien dat ieder mens telt.

Van der Kamp wijst erop dat de Raad van Kerken in het Midden-Oosten intensief contact zoekt met vertegenwoordigers van andere godsdiensten om tot gezamenlijke afspraken te komen over het respecteren van gebedsplaatsen en heiligdommen.

In Nederland heeft de Raad van Kerken onlangs nog een brief aan staatssecretaris Teeven gestuurd om te pleiten voor een ruimhartiger beleid ten aanzien van vluchtelingen die uit Syrië en Irak afkomstig zijn. Hij doet op deze plek een beroep op Pieter Omtzigt van de Tweede Kamerfractie van het CDA om dit pleidooi politiek te ondersteunen.

De laatste spreker is Benjamin Jacobs, opperrabbijn van het Nederlands-Israëlitisch kerkgenootschap. Hij was hier alleen om zijn solidariteit te betuigen en had geen toespraak voorbereid. Wat hij echter nog wel kwijt wil is zijn verbazing over het feit dat een klein kerkgenootschap als de Syrisch-Orthodoxe kerk er in geslaagd is om zo’n grote groep mensen op de been te krijgen terwijl de grote kerken in Nederland het op dit gebied helemaal af laten weten.

Na deze zes inleidingen maakte de menigte die zich op en rond het Ei van Ko had verzameld zich op voor de stille tocht.

Uit de mensenmenigte maakte zich op enige moment de kop van de processie los …

… gevolgd door de bisschop en de opperrabbijn.

Nog een keer, iets verderop:

In de voorbijtrekkende mensenmassa (ik heb 2500 deelnemers geteld) lopen ook veel autochtone Nederlanders mee …

… en ook moslims.

De Stille Tocht eindigt bij de Jacobuskerk…

… die al snel helemaal vol zit en waar mensen achterin de kerk moeten blijven staan.

“Een Stille Tocht,” zo werd gesteld, “kan niet in stilte eindigen, maar moet afgesloten worden met gebed en overdenking.” Het eerste deel van de afsluitende viering was een zondagmiddagvesper volgens de Syrisch-Orthodoxe rite.

Met wisselzangen tussen een mannen- en een vrouwenkoor…

… en de bisschop als hoofdcelebrant.

Het tweede deel van de viering werd verzorgd door Ahikar Dag van het Syrisch-Orthodoxe Jongeren Platform en vond weer, net als de gehele manifestatie op het Ei van Ko, in het Nederlands plaats.

Op die manifestatie hebben we gehoord, aldus de jongeren, wat wij zouden moeten doen, wat de regering zou moeten doen en wat de VN zou moeten doen, maar in deze afsluitende viering zijn ook vragen aan de orde waar God in dit alles is en hoe het met vergeving zit. Als we vanmiddag met ons allen met die Arabische letter ‘n’ van Nasrani rondlopen, dan moeten we ons ook rekenschap geven van waar die Nazarener, Jezus Christus, voor stond. Had hij niet de macht om zichzelf van het kruis te kunnen redden? Maar in plaats daarvan vergaf hij diegenen die hem aan het kruis genageld hadden “want zij weten niet wat ze doen”.

Ook de discipelen begrepen het niet toen ze met Jezus naar Jeruzalem optrokken. Ze droomden ervan dat Jezus de macht zou grijpen, de Romeinen uit Jeruzalem zou verdrijven en er een eigen koninkrijkje zou vestigen gebaseerd op zijn interpretatie van het jodendom. Maar niets bleek minder waar. Jezus liep met open ogen zijn lijden en dood tegemoet om daarna weer op te staan en een grotere overwinning te boeken dan wanneer hij gedaan had wat zijn discipelen hadden verwacht.

Ephrem de Syriër, één van de belangrijkste kerkvaders van de Syrisch-Orthodoxe kerk, schreef dat God zo groot is dat Hij zich heel klein kan maken. Dat Hij zo machtig is dat Hij als een klein en kwetsbaar kind op de wereld kan komen. God heeft zichzelf blootgesteld aan vernedering. De kracht van God zit niet in geweld of in woede, maar in de liefde en het tonen van kwetsbaarheid.

Dat tonen van kwetsbaarheid is geen passiviteit, maar vormt een innerlijke kracht. Het gaat er niet om je te wentelen in je slachtofferrol, maar wie het zwaard heft zal door het zwaard vernietigd worden. Beter is het om als je op de rechterwang geslagen wordt, je linkerwang toe te keren. Het tonen van kwetsbaarheid vormt een grotere kracht dan geweld. God werkt niet met geweld, maar gaat aan het geweld voorbij.

De internationale instellingen die we als mensen in het leven hebben geroepen zijn niet in staat om de talloze conflicten in de wereld op te lossen. Dat maakt de mensheid wanhopig. Maar waar het om gaat is dat we niet allemaal ieder voor zich ons eigen koninkrijkje op de wereld moeten willen vestigen, maar dat we ons verenigd weten in de liefde van God. Die liefde is overweldigend en kan mensen schrik aanjagen omdat ze zo anders kan zijn dan wat we van anderen of van een godheid verwachten. Het is ook in dit kader dat we onze vijanden moeten vergeven.

Rond half zes was de viering afgelopen en stroomde de kerk leeg. Hoewel de aanwezige bestuursleden van de Aramese Beweging voor Mensenrechten bijna 1.000 buttons tijdens en voorafgaand aan de Stille Tocht verspreid hebben onder de deelnemers, blijkt de vraag ook nu nog onverminderd groot. De komende dagen zullen dus weer nieuwe buttons bijgemaakt moeten worden, ook om aan de vraag vanuit de rest van het land te kunnen voldoen.