100 jaar na het begin van de Eerste Wereldoorlog – niets geleerd?

Precies op de plek waar de Dinkel de Duits-Nederlandse grens voor de eerste keer passeert, ligt tussen Gronau en Losser de “Oase”. Een terrein voor vrede en verzoening, beheerd door een stichting die tot stand is gekomen door een initiatief van de gezamenlijke kerken van Gronau en Losser. Op de Oase wappert continu de regenboogkleurige Vredesvlag. Vanavond had ze echter gezelschap van de echte regenboog: het regende pijpenstelen.

Toch hadden 30 mensen uit Duitsland en Nederland de regen getrotseerd om aanwezig te zijn bij de het tweewekelijkse “Oasefeuer” dat vanavond als herdenking aan de 100 jaar geleden begonnen Eerste Wereldoorlog brandde. Onder de titel “Nichts gelernt?” had Pax Christi im Bistum Münster een programma gemaakt bestaande uit een aantal liederen, gedichten en andere teksten over de Eerste Wereldoorlog en de oorlogen die daarna nog zijn gevoerd.
De bijeenkomst begon met een Australisch lied “And the Band Played Waltzing Matilda” ten gehore gebracht door Meinhard Hüning. “Waltzing Matilde” is het onofficiële volkslied van Australië en gaat over de enorme wandeltochten die je er kunt maken. De schrijver van “And the Band Played …” maakte deze wandelingen ook, tot hij in 1915 met andere Australische militairen werd opgeroepen om in Turkije mee te vechten in d Slag bij Gallipoli. Daar verloor hij beide benen. Voor hem dus nooit meer lange wandelingen door Australië en elke keer als de band Waltzing Matilda speelt wordt hij bevangen door melancholie en de zinloosheid van de oorlog waardoor hij niet meer kon lopen. Het bepaalt ons er ook bij dat de Eerste Wereldoorlog echt een wereld-oorlog was.

Ernst Dertmann las vervolgens een “wiegelied” voor van Berthold Brecht. Een moeder die na de oorlog tegen haar pasgeboren kind verzuchtte “in welke wereld zet ik je?” en hem (of haar) opriep testrijden voor een betere wereld.

Daarna las Veronika Hüning een passage voor uit Erich-Maria Remarques roman “Von Westen nichts Neues”. Een Duitse militair die bij de aanblik van Franse krijgsgevangenen plotseling besefte dat deze mensen bleken te zijn. Arbeiders, klerken, scholieren die een normaal leven leidden zonder wapens. Zoals ze nu, als krijgsgevangenen ook geen wapens hadden. Maar hij realiseerde zich ook dat ze mèt wapens plotseling weer vijand zouden zijn. Het zijn de wapens die mensen tot vijanden maken en er zijn zoveel wapens in de wereld dat deze de overhand hebben gekregen en de mens, de mensheid en de menselijkheid erbij in het niet vallen. Het zijn de wapens die het van ons over hebben genomen ons willoze werktuigen in een oorlog hebben gemaakt. De mens doet er dan niet meer toe. Maar eenmaal ontwapend, als krijgsgevangene, zie je de mens weer.

Samen zongen we vervolgens uit een speciaal voor deze avond vervaardigde liedbundel “Where have all the flowers gone?” die blijken op te bloeien uit de graven van de gesneuvelde soldaten terwijl ze bedoeld zijn om vreugde te brengen. Meinhard Hüning zong vervolgens het lied “The Town I Loved so Well” van een Ierse vrijheidsstrijder die zijn geboortestad terugvindt zoals deze door het Britse leger is ingenomen en van allerlei versperringen is voorzien.

Daarna kregen we de wereldprimeur van een lied dat Ernst Dertmann heeft geschreven ter ere van de circa 20.000 Duitse dienstweigeraars tijdens de Eerste Wereldoorlog waar echter helaas nog maar weinig onderzoek naar is gedaan. Het refrein luidt (ongeveer) als volgt:

D’rum weg der Gewehr. Weg der GewhrWo dein Platz als Mensch hier istWirdst du auch ein KriegsdienstverweigererWeil du ehrlich in Frieden willst.

En we sloten af met de „Traum vom Frieden“ van Hannes Wader:

Ich sah heut Nacht im Traum vor mirEin endlos weites FeldMillionen Menschen sah ich dortAus allen Ländern der Welt

Ich sah im Traum die ganze MenschheitEinig und befreitVon Folter, Hass und VölkermordFür jetzt und alle Zeit

Ich sah im Traum dies‘ MenschenheerBewaffnet wie zur SchlachtIn dichten Reihen aufgestelltUm einen tiefen Schacht

Und auf ein Zeichen warfen sieAll‘ ihre Waffen abGranaten, Bomben stürzten tausendMeter tief hinab

Bald war der Schacht gefüllt mit Kriegs-Maschinen bis zum RandUnd Menschen aller Rassen standenLachend Hand in Hand

Wohl jeder träumt den Traum vom FriedenUnd es kommt die ZeitDann wird wie jeder MenschheitstraumDer Frieden Wirklichkeit

Wohl jeder träumt den Traum vom FriedenUnd es kommt die ZeitDann wird wie jeder MenschheitstraumDer Frieden Wirklichkeit

Al met al een prima opmaat voor het Vredesweekprogramma “Nooit Meer Oorlog. Ontwapen.” dat Enschede voor Vrede komende maand zal organiseren met eveneens, op 26 september, een bijeenkomst in de Oase.