Een lastige datum

“9/11” staat in ieders geheugen gegrift als een keerpunt in de geschiedenis. In de Amerikaanse datumnotatie staat het voor 11 september (2001); in onze eigen datumnotitie, die ook elders op het Europese vasteland gebruikelijk is, staat het voor 9 november. Maar welke 9 november? Breed uitgemeten was de viering van de val van de Muur, vandaag precies 25 jaar geleden. Een waar feest. Maar op andere plaatsen in Duitsland werd 9 november 1938 herdacht. Reichskristallnacht of Reichspogromnacht. Het markante beginpunt van de jodenvervolging door de nazi’s. Ingetogen stilstaan bij een van de zwartste bladzijden uit de Nederlandse geschiedenis. En om het nog ingewikkelder te maken was het in Groot-Brittannië vandaag “Rememberance Sunday”, de zondag voorafgaand aan de Wapenstilstandsdag 11 november 1918 waarop elk jaar de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog worden herdacht en dit jaar groter dan anders omdat het dit jaar precies 100 jaar geleden is dat de Eerste Wereldoorlog uitbrak.

In het vlak over de grens gelegen Gronau was gekozen voor de herdenking van de Reichskristallnacht, en wel met een herdenkingsprogramma van een hele week dat met name door de Gronause kerken was georganiseerd. De activiteiten begonnen met een herdenkingsconcert op zaterdagavond 8 november in de Evangelische Stadtkirche in Gronau. In de Evangelische Kirche in het stadsdeel Epe vond op zondagochtend een herdenkingsdienst plaats die afgesloten werd met een kranslegging bij de oude synagoge van Epe. Om vijf uur ’s middags begon de jaarlijkse herdenking bij de stadhuistoren in Gronau met een stille tocht naar de voormalige synagoge in Gronau. Aanstaande woensdag bestaat de mogelijkheid voor belangstellenden om de nog steeds in gebruik zijnde synagoge in Enschede te bezoeken en de herdenkingsweek wordt op vrijdag 14 november afgesloten met de vertoning van de film "Auf der Suche nach dem letzten Juden in meiner Familie" in de Evangelische Kirche van Gronau-Epe.

Voorafgaand aan deze herdenkingsweek organiseerde Salim Cakmak, waarnemend voorzitter van de Gronause vereniging “Austausch und Integration“, een 25-uur durende protestwake tegen de gruweldaden van IS in Syrië en tegen de vervolging van christelijke, jezidische, alawitische en ook islamitische minderheden in Syrië. Deze protestwake vond plaats op het plein voor de Rooms-Katholieke Antoniuskerk in Gronau.

In Enschede sloot het projectkoor feitelijk aan bij de Britse “Rememberance Sunday” door in het cultuureel centrum de Vrijhof op het terrein van de Universiteit Twente de tweede uitvoering van een reeks van drie te geven van “1914-1918 – Echo’s van de waanzin”. Een boordevol programma van liederen uit Engeland, Canada, Duitsland, Frankrijk, Nederland, België, Australië en Italië die verschillende aspecten van (deze) oorlog belichten: de optimistische soldatenliedjes, de gruwelijke werkelijkheid, de politieke hypocrisie, het protest, de desertie, de dienstweigering, de bezinning, de herdenking. In combinatie met lichtbeelden van taferelen die zich tijdens de Eerste Wereldoorlog hadden afgespeeld en van de oneindige rijen grafstenen op de talloze oorlogskerkhoven in Vlaanderen en Noord-Frankrijk vormde het concert een ware aanklacht tegen alles wat met oorlogvoering te maken heeft.