Voor de 15 mensen die toch nog naar de aangekondigde bijeenkomst waren gekomen is nog snel een alternatief ontwikkeld. Er zou een samenvatting van een artikel van Peter Alberts over Oekraïen worden gepresenteerd waarna Daphne Dertien, Enschedees GroenLinks kandidaat voor het Europees Parlement, nader in zou gaan op de Europese afhankelijkheid van Russische olie en gas dat in het conflict rond Oekraïene opspeelt.
Het samengevatte artikel van Peter Alberts had als titel “Sieben Mal Vorsicht vor zu schnellen Sch(l)üssen“. Een Duits taalgrapje waarin dus wordt gewaarschuwd voor te snelle conclusies en te snel schieten. Het artikel is van 16 maart 2014 dus op het moment van samenvatten precies 2 maanden oud. Gezien de dagelijkse ontwikkelingen lijkt zo’n ouderdom te wijze op achterhaaldheid, maar de essentie is toch nog tamelijk actueel. Het werd geschreven rond de annexatie van de Krim en in feite zitten we nog steeds in de fase dat in bepaalde provincies van Oekraíne mensen deze met Russische steun los proberen te maken van Oekraïne en aansluiting zoeken bij Rusland. Het verschil met de situatie van twee maanden daarvoor, toen Enschede voor Vrede op 13 januari 2014 een bijeenkomst over de protesten op het Kiewse Euromaidan organiseerde, is veel groter en daar is wel sprake van twee verschillende werelden, toen en nu.
Als inleiding op zijn zeven waarschuwingen stelt Peter Alberts vast dat de crisis rond Oekraïne vooral tot politieke apathie heeft geleid in Europa. Europese praten eigenlijk alleen maar over de schuldvraag en doen nauwelijks hun werk: het ontwikkelen van handelingsperspectieven. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Steinmeier, speelde aanvankelijk een goede rol als bemiddelaar, maar half maart constateerde Peter Alberts al dat je eigenlijk niet veel meer hoort van bemiddelingspogingen door Steinmeier of Merkel. Zijn verwijt aan de Duitse oppositie is nog groter: die komt eigenlijk niet met initiatieven. Zijn verwijt aan Die Linke is dat deze hun pijlen uitsluitend op het Westen richten en zijn verwijt aan zijn eigen partie Die Grünen is dat deze hun politieke kompas kwijt lijken te zijn. Er moet gehandeld worden door Duitse en door Europese politici, maar daarbij moet dus wel een zevental waarschuwingen in acht worden genomen:
1. waarschuwing voor het benadrukken van historische achtergronden
Er wordt nogal eens gezegd “Oekraïneis altijd een grensland geweest en nooit echte een zelfstandige nationale staat”. Dat mag gedeeltelijk waar zijn, feit is dat Oekraïne nu wèl een zelfstandige nationale staat is, ook als zodanig door Rusland is erkend en dat haar grenzen dus gerespecteerd dienen te worden. Bij de beoordeling van de gebeurtenissen in Oekraïne is het internationaal recht alles bepalend en niet de uitkomst van een debat onder historici over het al dan niet bestaan van historische wortels van de Oekraïense staat.
2. waarschuwing voor het misbruiken van de aanwezigheid van minderheden
Met name in de media wordt het beeld geschetst van twee volkeren in één staat: Russen en Oekraïners. Dat is sterk bezijden de waarheid. Oekraïne is een veelvolkerenstaat bestaande uit Oekraïners, Russen, Witrussen, Krimtartaren, Joden, Polen, Grieken, Armeniërs, Hongaren, Slowaken, Roemenen, Bulgaren en Duitsers. Bovendien moet een onderscheid gemaakt worden tussen etnische Russen in Oekraïne en Russischtalige Oekraïners en moet worden vastegesteld dat lang niet alle Russischtaligen in Oekraïne aansluiting bij Rusland wensen.
3. waarschuwing voor de eenzijdigheid in de media
Er is een bekende uitspraak dat de waarheid altijd het eerste slachtoffer in de oorlog is. Feit is echter dat de waarheid al vóór de oorlog is gesneuveld. In het Westen zien we wel de Russische propaganda over de oorlog, maar niet de propaganda of eenzijdige beeldvorming die wij door onze media krijgen voorgeschoteld. Zijn oproep: ben je bewust van de eenzijdigheid over en weer en probeer je goed en evenwichtig te informeren over wat er werkelijk gaande is.
4. waarschuwing voor een te snelle veroordeling van de nieuwe regering van Oekraïne
Over de nieuwe regering in Kiew wordt gezegd dat deze nationalistisch is, rechtsextremistisch en in de Russische propaganda zelfs fascistisch. Er zitten volgens Peter Alberts zeker ook rechtsextremistisch en mogelijk zelfs fascistische partijen en personen in de huidige Oekraïense interim regering en het zou goed zijn als deze partijen en personen er zo snel mogelijk uit zouden gaan. Maar er moeten hierbij een paar kanttekeningen worden gemaakt. In de eerste plaats zijn er in Oekraïne weinig politieke partijen waar je je als Westers democraat helemaal senang bij zou voelen. In de tweede plaats wilde de Oekraïense bevolking vooral af van de regeringen van oligarchen en kleptomanen die elkaar de afgelopen decennia in de hoofdstad hebben afgewisseld. En in de derde plaats zijn er geen gevallen bekend waarin de interim regering maatregelen heeft genomen die nadelig zouden zijn op etnische minderheden in Oekraïne. Bovendien stelt Peter Alberts vast dat de interim-regering valt te prijzen dat ze niet in Georgische voorbeeld van 2008 heeft gevolgd door een op voorhand verloren oorlog tegen Rusland te beginnen toen deze de Krim (in het Georgische voorbeeld Zuid-Ossetië) wilde inlijven.
5. Waarschuwing voor te grote woorden
In politiek en media wordt nu al gesproken over een nieuwe Koude Oorlog of zelfs, in dit herdenkingsjaar van de start van de Eerste Wereldoorlog, over een Derde Wereldoorlog. In plaats van grote woorden te gebruiken en daar bewust of onbewust ons handelen naar te richten, zouden politici en media er goed aan doen vooral nuchter te blijven en in te zetten op deëscalatie. Als samenvatter voeg ik daar aan toe dat ik me ook grote zorgen maak over de roep bij sommige Nederlandse politieke partijen om in reactie op de gebeurtenissen rond Oekraïne het defensiebudget te verhogen en over de legering van met name Amerikaanse NAVO-militairen in met name de Baltische staten die ook nog eens een permanent karakter zou krijgen. Peters Alberts heeft nog een derde “groot woord” gehoord, namelijk dat “geopolitiek” weer terug is op de agenda. Het is volgens hem ook wel goed om weer over geopolitiek te praten, maar daarbij mogen we dan niet de wensen en verlangens van de Oekraïense bevolking uit het oog verliezen, zoals zo vaak gebeurt als de aandacht geheel naar de geopolitiek wordt verlegd. Dan verdwijnen individuele burgers uit beeld.
6. Waarschuwing tegen toegeven (Appeasement)
Het woord “Appeasement” wordt vaak gebruikt om te herinneren aan de knieval van de toenmalige Europese grootmachten aan Hitler-Duitsland in 1938: je laat iemand z’n gang kan ter wille van de lieve vrede. Peter Alberts benadrukt dat we moeten blijven zeggen dat Rusland een imperialistische politiek voert en het internationaal recht heeft geschonden. Overigens niet alleen op de Krim, maar al eerder in Transdnestrië, Abchazië en Zuid-Ossetië die van voormalige Sovjetrepublieken zijn afgescheiden al decennialang “bevroren conflicten” vormen. Als Poetin zich bij deze interventies beroept op het VN-beginsel van Responsibility to Protect dan zal hij aan moeten tonen dat er inderdaad een burgerbevolking was die beschermd moest worden. Die dus bedreigd werd. En los van Poetins agressieve buitenlandpolitiek moeten we nog steeds oog houden voor zijn binnenlandse politiek en daar kritisch over blijven.
7. Waarschuwing voor een ideologische strijd over de rug van de Oekraïners
Zoals Peter Alberts al in zijn inleiding opmerkte lijken veel politici vooral te willen praten over de schuldvraag en door links (maar ook juist door veel Europese rechts-populistische partijen) wordt die schuldvraag vooral bij het Westerse optreden gezocht. Het raketschild, de slechte afstemming met Rusland over de invulling van het Oostelijk Partnerschap dat de Europese Unie de Oost-Europese staten aan haar oostgrens en op de Kaukasus aanbood, de vermenging van de EU en de NAVO, de veronachtzaming van de OVSE en de VN door het Westen dat zijn veiligheidspolitiek vooral via de NAVO en Coalitions of the Willing wil voeren. Het is allemaal waar en Peter Alberts deelt die kritiek ook. Maar bij al die kritiek mogen we niet vergeten dat het de Oekraïense bevolking om democratie gaat, om de vrijheid van meningsuiting, vergadering en pers, om rechtsstatelijkheid en om de vrijwaring van corruptie. En wij hebben in het Westen niet het recht om hen dat streven te ontzeggen omdat wij zelf zoveel kritiek hebben op het optreden van onze eigen machthebbers. Laten we dan samen met Oekraïners democratische waarden nastreven en ondemocratische ontwikkelingen tegengaan. Aldus Peter Alberts.
In aanvulling op het bovenstaande merkt Daphne Dertien op dat bij de opheffing van de Sowjet-Unie Oekraïne en Rusland een verdrag hebben getekend waarin Oekraïne afstand deed van de Sowjet-kernwapens die op haar grondgebied stonden en ruil van Russische garanties voor de integriteit van de staat Oekraïne. Oekraïne is dus het enige land dat na de Koude Oorlog het kernwapenarsenaal dat op haar grondgebied stond vrijwillig heef afgestaan in ruil voor internationaal gegarandeerde veiligheid en die wordt nu geschonden. Welk signaal geef je daarmee af aan andere landen waaraan je vraagt zich nucleair te ontwapenen, zo vraagt Daphne zicht af. Kennelijk is het afstoten van je kernwapens toch het afstand doen van je ultieme veiligheidsgarantie, want beloftes die ervoor in de plaats komen blijken niets waard te zijn.
Maar er is meer dat door de crisis rond Oekraïne wordt blootgelegd en dat is het falen van de Europese diplomatie en van Europese niet-militaire drukmiddelen. Met de sancties die de Europese Unie en de Verenigde Staten probeert men vooral de personen en instellingen rond Poetin te treffen. Zulke zogenoemde “smart sanctions” zijn ontwikkeld om de burgerbevolking van het land dat je met sancties wil treffen zo veel mogelijk buiten schot te houden, maar in dit geval lijkt het criterium vooral te zijn dat we zelf niet door onze eigen sancties worden getroffen. En dat legt dan nog iets anders bloot, namelijk de grote afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen. Daarbij gaat het overigens niet alleen over onze consumptie van de Russisch olie en gas, maar ook om de enorme verwevenheid van de Europese energiesector met de Russische olie- en gaswinning. Terwijl er in Brussel over sancties tegen Rusland wordt gesproken, onderhandelt Shell over nieuwe contracten en Moskou en viert oud-Bondskanselier Schröder als commissaris van een Russisch-Duits energiesamenwerkingsverband het verjaardagsfeestje van Poetin mee.
Om het Russische optreden dat zich nu rond Oekraïne manifesteert tegen te kunnen gaan, zullen we ons als Europa dus minder afhankelijk moeten maken van Russisch olie en gas en omdat je ook niet van andere leveranciers afhankelijk wil worden zullen we veel meer moeten investeren in duurzame energie.
Onder de aanwezigen bevinden zich ook een aantal Twentenaren die afkomstig zijn uit Oekraïne en elkaar kennen van de Oekraïense zang- en dansgroep “Roesalka”. Het ging hier om vooral Russischtalige Oekraïners afkomstig uit het oosten van het land en uit Odessa, maar (ter onderstreping van de stelling van Peter Alberts dat de taal niets zegt over de politieke voorkeu) zijn zij aanhangers van de huidige Oekraïense regering en moeten ze niets van Poetin en zijn optreden hebben. Ze spreken hun waardering uit voor het genuanceerde betoog van Peter Alberts en ook voor het energieverhaal van Daphne. Ook Oekraïne zou veel meer op duurzame energie moeten inzetten omdat ze vanwege de energieleveranties in heel grote mate afhankelijk is van Rusland. Ook begrijpen ze de weerstand wel die Peter Alberts ten aanzien van de NAVO uit, maar we mogen volgens hen niet uit het oog verliezen dat de agressie van Poetin de positie van de NAVO in met name Oost-Europa heeft versterkt. En als het om de NAVO gaat: waarom heeft Turkije op geen enkele manier gereageerd op de Russische annexatie van de Krim. Er is een historische band van Turkije met de Krimtartaren en bovendien speelt het zich in de onmiddellijke omgeving van Turkije af met een ingrijpende verschuiving van de positie van verschillende landen aan de noordkust van de Zwarte Zee. De reactie van de Europese Unie is erg halfslachtig. Dat heeft enerzijds met de grote Europese oliebedrijven te maken die in Rusland actief zijn, maar ook de Europese wapenindustrie heeft belangrijke contracten met Rusland en die zijn nog door geen enkele sanctie getroffen. De Europese Unie uit dus kritiek op het militaire machtsvertoon van Poetin maar laat haar eigen wapenindustrie Poetin verder bewapenen. Tot slot benadrukken zij dat de buitenlandse en binnenlandse politiek van Poetin en zijn medestanders aangepakt moet worden en dat de Russische bevolking daar ook onder lijdt. Ze benadrukken als Oekraïners solidair te zijn met de Russische bevolking die ze als hun broeders en zusters beschouwen zoals in hun ogen Duitsers en Nederlanders.
De aanwezigen worden vervolgens door hen uitgenodigd voor een door hen georganiseerde bijeenkomst over Oekraïne met Oost-Europa-deskundige Bert van Winsen, de Oekraïense Oleksandra Provozina en de blogger Karel Platje. Deze bijeenkomst vindt plaats op donderdagavond 22 mei in Hengelo. Meer informatie en aanmelding via hollandski-kozak [@] home.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten