Geen Nederlandse F-16's als "geruststellingsmaatregel" naar het Balticum

Vandaag vond in Utrecht een vergadering plaats van het mede vanuit de Enschedese initiatiefgroep “Oorlog is geen Oplossing” opgerichte samenwerkingsverband “Oorlog is geen Oplossing NL”. De aanvankelijke aanleiding tot de oprichting van het laatstgenoemde samenwerkingsverband was het besluit van de Nederlandse politiek in december 2012 om in het kader van de NAVO-samenwerking Nederlandse Patrioteenheden testationeren aan de Turks-Syrische grens. Formeel om Turkije te beschermen tegen mogelijke luchtaanvallen vanuit Syrië, maar in de praktijk lijkt het vooral als afschrikking te werken richting Syrië zodat Turkije ongestoord haar gang kan gaan bij het ondersteunen van zowel het Vrije Syrische Leger als de talloze jihadistische groepen die in Syrië actief zijn. 

De laatste tijd is ook binnen “Oorlog is geen Oplossing NL” de aandacht verschoven van de strijd in Syrië naar de spanningen rond Oekraïne. Eén dag vóór de vergadering in Utrecht stuurde de minister van Defensie een brief naar de Tweede Kamer waarin ze de Kamer meedeelde dat de Nederlandse regering voornemens is om in het kader van de binnen de NAVO afgesproken “geruststellingsmaatregelen voor de oostelijke bondgenoten” per 1 september a.s. 4 F-16’s beschikbaar te stellen aan het vorige maand verdrievoudigde Baltic Air Policing programma.

De Baltic Air Policing werd in 2004 bij de toetreding van de Baltische staten Estland, Letland en Litouwen tot de NAVO ingesteld om het luchtruim van deze drie staten te verdedigen zolang deze voormalige Sovjet-republieken geen eigen luchtmacht hadden.

In het kader van deze Baltic Air Policing werd volgens een viermaandelijks rotatieschema een luchtmachteenheid van één van de andere NAVO-lidstaten gestationeerd op de Litouwse luchtmachtbasis Zokniai bij de stad Šiauliai. In het voorjaar van 2005 vervulde de Nederlandse luchtmacht deze rol.

In reactie op de gebeurtenissen in en rond Oekraïne besloot de NAVO op verzoek van de Oost-Europese lidstaten om een aantal “geruststellingsmaatregelen” te nemen, zoals de verplaatsing van verschillende militaire bases die tijdens de Koude Oorlog in Midden-Europa werden gevestigd naar Oost-Europese NAVO-lidstaten en de verdrievoudiging van de omvang van de Baltic Air Policing.

Door deze verdrievoudiging moest ook het aantal militaire vliegvelden in het Balticum waar deze jachtvliegtuigen gestationeerd kunnen worden verdrievoudigd worden. Naast Zokniai worden nu ook de vliegvelden Ämari in Estland en Malbork in Polen gebracht. De verdrievoudiging is begin mei van start gegaan met eenheden van Polen, Denemarken en Groot-Brittannië die tot 1 september zullen blijven.

Per 1 september 2014 hebben Portugal en Duitsland inmiddels al aangeboden om elk een luchtmachteenheid te stationeren en de Nederlandse regering heeft dus besloten om de in het schema nog ontbrekende derde eenheid aan te bieden. Deze zal dan van 1 september tot 31 december 2014 op het Poolse militaire vliegveld bij Malbork gestationeerd worden. Malbork is de Poolse naam voor de voormalige Kruisvaardersstad Mariënburg vanwaaruit Kruisvaarders van de Duitse Orde de “heidense” Baltische volkeren trachtten te onderwerpen en deze enkele eeuwen lang overheerst hebben.

Al eerder (midden april) heeft de regering aangegeven dat ze de NAVO heeft toegezegd tankvliegtuigen beschikbaar te stellen om AWACS bij te tanken, een mijnenjager naar de Oostzee te sturen, in juni met enkele schepen deel te nemen aan de oefening Baltops en in september met een compagnie Special Forces aan de oefening Noble Sword die dan in Polen zal worden gehouden. Ook heeft Nederland twee functionarissen geleverd om de staf op het NAVO hoofdkwartier te versterken.

Al deze maatregelen zijn in de eerste plaats vooral symbolisch. Er is geen sprake van een acute dreiging vanuit Rusland op NAVO-gebied. Het gaat ook niet voor niets om “geruststellingsmaatregelen”, namelijk om de Oost-Europese NAVO-lidstaten gerust te stellen. In plaats van hen gerust te stellen zullen deze extra NAVO-activiteiten in Oost-Europa de bevolking van deze staten echter vooral het beeld versterken dat er sprake van een Russische dreiging zou zijn en bovendien zullen ze door Rusland als een vijandelijke dreiging gezien worden. In plaats van als olie op de golven werken deze maatregelen als olie op het vuur en daar zou Nederland niet aan mee moeten willen doen.

Tijdens de vergadering werd besloten om als samenwerkingsverband Oorlog is geen Oplossing NL de Kamer een brief te schrijven waarin we deze zouden oproepen om niet met deze beschikbaarstelling in te stemmen. Na een paar inleidende zinnen gaat deze brief als volgt verder:

In onze eerdere brief aan uw Kamer, “Willen weecht een oorlog? Dan de NAVO-ramkoers blijven volgen” van 22 april jl., hebben we reeds gewezen op de harde confrontatie-politiek die de Verenigde Staten in het conflict rond Oekraïne volgen en die de Europese pogingen om tot een vergelijk te komen keer op keer doorkruist. Ook gaven we in die brief aan dat de legering van NAVO-troepen in de nieuwe, Midden- en Oost-Europese NAVO-lidstaten indruisen tegen hetgeen in hoofdstuk IV van de in 1997 gesloten NATO-Russia Founding Act waarin Rusland akkoord ging met de toetredingen van haar voormalige bondgenoten en voormalige Sovjetrepublieken tot de NAVO.

Er is in onze ogen geen enkel bewijs dat de Baltische staten of Polen naar aanleiding van de ontwikkelingen in en rond Oekraïne daadwerkelijk te maken zouden hebben met een verhoogde Russische dreiging. Door de zogenoemde “geruststellingsmaatregelen voor de oostelijke bondgenoten” in het leven te roepen, versterkt de NAVO juist het beeld van een verhoogde Russische dreiging dat sommigen in deze regio willen oproepen en versterkt dus juist de onrust.

Dat geldt niet alleen de noordoostelijke NAVO-bondgenoten, maar ook de Russische buren die deze sterk toenemende militaire aanwezigheid van de NAVO aan haar grens als dreiging kan ervaren.

Er is, met andere woorden, geen enkele militaire reden om Nederlandse F-16’s in het Balticum te stationeren, maar het gaat om een louter symbolische actie die bedoeld is om “gerust te stellen” maar in de praktijk onrust stichten of versterken aan weerszijden van de grens tussen Rusland en het NAVO-gebied.

Hier komt bij dat de stationering van de Nederlandse F-16’s in het Balticum geen enkele bijdrage levert aan de deëscalatie van het conflict in en rond Oekraïne. In plaats van deze symbolische actie die vooral een vijandige verhouding met Rusland tot uitdrukking brengt, zal ingezet moeten worden op politieke acties om tot overeenstemming met Rusland te komen over Oekraïne en onderlinge samenwerking. Geen sancties, maar dialoog; geen oorlog, maar economische samenwerking en verdieping van de contacten tussen de verschillende samenlevingen.

We roepen u op om de Nederlandse regering zich daarop te laten richten en zich niet af te laten leiden door de voorgestelde, contraproductieve stationering van Nederlandse F-16’s in het Balticum.