In het kader van het Festival de Oriënt werd vanavond in het Enschedese filmhuis Concordia de documentairefilm “Long Road Ahead” vertoond. Deze film, gemaakt door vier Utrechtse filmacademie-studenten, beleefde een jaar geleden haar première in het Europees Parlement en brengt de boodschap over van de humanitaire situatie van vluchtelingen in Noord-Irak.
Bij de vertoning in Enschede werd hij kort ingeleid door Felix Govers, één van de vier betrokken filmacademie-studenten die inmiddels de filmmaatschappij “Living Image” hadden opgericht en het afgelopen jaar nog drie andere films hadden gemaakt. Hun werkwijze om gecompliceerde situaties weer te geven in indringende beelden van de puur persoonlijke situatie van één of meer direct betrokkenen sloeg duidelijk aan.
Eén van de in de tussentijd gemaakte films gaat over het oosten van Oekraïne: de oorlogszone aan de grens met het rebellengebied. In de westerse media zijn bij dit conflict vooral de politieke leiders in Kiev en Moskou in beeld en blijven de tienduizenden dodelijke slachtoffers en 3 tot 4 miljoen Oekraïense vluchtelingen volstrekt onbenoemd. En dat geldt al helemaal voor het feit dat bijna 2 miljoen Oekraïense vluchtelingen naar Rusland zijn gevlucht en daar onderdak hebben gevonden. De film heeft er wel mede aan bijgedragen dat het budget van de Nederlandse hulp aan Oekraïense oorlogsslachtoffers inmiddels van 3 miljoen euro naar 10 miljoen is gegroeid.
Op verzoek van Cordaid gaan de filmmakers binnenkort weer terug naar Noord-Irak om de te verwachten vluchtelingenstroom in beeld te brengen die zal ontstaan zodra Mosul op ISIS wordt heroverd. Dit vanuit de ervaring dat het anders vele maanden duurt voordat de internationale hulp voor de vluchtelingen op gang komt en die dan eigenlijk veel te laat is omdat de hulporganisaties in Irak nu al geld te kort komen voor de vele vluchtelingen die ze moeten opvangen.
Aan het begin van het nagesprek maakte Felix Govers duidelijk dat “Europa” met haar falen van tijdige en voldoende hulpverlening aan de vluchtelingen in (de onmiddellijke omgeving van) het conflictgebied feitelijk het door haar ervaren probleem van de vluchtelingenstroom naar Europa zelf over zich oproept. Het eerste probleem is natuurlijk al dat Europa of “de internationale gemeenschap” er niet in slaagt het conflict op te lossen dat de mensen überhaupt op de vlucht laat slaan. Deze vluchtelingen verlaten huis en haard om zichzelf in veiligheid te brengen. Liefst nog zo dicht mogelijk in de buurt met het doel om terug naar huis te keren zodra de veiligheidssituatie dat weer toelaat.
Maar naarmate het alleen maar onveilig blijft en de situatie in het vluchtelingenkamp in de directe omgeving steeds uitzichtlozer wordt – het perspectief op terugkeer maar ook op het opbouwen van een nieuw leven in dat kamp ontbreekt – groeit bij veel vluchtelingen de gedachte om elders, waar men wel mogelijkheden ziet, een nieuw bestaan op te bouwen. Dat zijn dan de vluchtelingen die er veel geld en veel risico’s voor over hebben om de oversteek naar Europa te wagen. Zij hebben afscheid genomen van de gedachte ooit nog naar huis terug te kunnen keren en zijn vastbesloten om het in Europa te proberen.
Voor Felix Govers was dat een eye-opener terwijl hij in Irak aan het filmen was en met diverse vluchtelingen in gesprek raakte. Dat idee dat vluchtelingen die daar bleven nog steeds naar huis wilden en mensen die verder wilden trekken naar Europa het verlangen naar huis achter zich hadden gelaten was een jaar geleden nog tamelijk nieuw, maar volgens Govers is het zo langzamerhand ook in de politiek doorgedrongen dan de vluchtelingen die in Europa aankomen niet meer terug willen en maar beter zo snel mogelijk geïntegreerd kunnen worden. Je ziet die verandering in het feit dat er nu meteen taalcursussen worden aangeboden en dat nieuw-aangekomen vluchtelingen vrijwilligerswerk mogen doen. Overigens is het nog steeds zo dat er heel erg grof gesproken 10 miljoen vluchtelingen in het Midden-Oosten worden opgevangen en ongeveer 1 miljoen vluchtelingen uit het Midden-Oosten in Europa.
Wat volgens Felix Govers ook heel erg heeft bijgedragen aan een veranderde houding in Europa als het om vluchtelingen uit het Midden-Oosten gaat, is de foto van het vluchtelingenjongetje Aylan Kurdi op het strand van Bodrun in Turkije. Deze gaf in één slag een gezicht aan de vluchtelingenproblematiek en leidde tot een verandering in de Europese politiek ten aanzien van de op te vangen vluchtelingen. Als het publiek via de media een ander beeld van de werkelijkheid krijgt, dan werkt dat door in het beleid. Dat is de kracht van films zoals Felix Govers die al gemaakt heeft en in de toekomst ook wil maken: mensen laten zien in hun realiteit.
Vanuit de zaal wordt vervolgens gevraagd hoe het dan met het menselijke gezicht van de ISIS-strijders zit. Het is heel gemakkelijk om hen te demoniseren, maar wie zijn het eigenlijk en wat drijft hen? Felix Govers benadrukt dat ook hier beeldvorming een belangrijke rol speelt en dat ISIS die proces heel erg goed beheerst. ISIS is namelijk veel minder groot en omvangrijk als veelal wordt aangenomen. Door hun werkwijze en de beeldvorming eromheen weten ze hun tegenstanders echter zo veel angst in te boezemen dat mensen – burgers èn militairen – al massaal wegvluchten voor alleen maar het gerucht dat ISIS in aantocht is. De stad Tikrit is naar verluid door 50 ISIS-strijders ingenomen.
Verreweg de meeste ISIS-strijders zijn van huisuit helemaal niet de godsdienstfanatici die ze pretenderen te zijn. Het voetvolk bestaat voor het merendeel uit jongeren die in het Midden-Oosten maar ook in Westerse landen in een uitzichtloze situatie zaten. Zich miskend voelden. Ze hadden zich tot elke charismatische beweging aangetrokken kunnen voelen en toevallig was dat ISIS. En door het ontzag waarmee in de media over ISIS wordt gesproken neemt deze aantrekkingskracht alleen maar toe. Het is vergelijkbaar met de vloggers in Zaandam die vorige week in beeld kwamen en door die beeldvorming alleen maar navolgers kregen.
De (militaire) leiding van ISIS is door de Amerikanen getraind als verzetsgroep tegen hen onwelgevallige andere strijdgroepen in het Midden-Oosten. En het wrange is dat de belangrijkste voedingsbodem van zowel hun strijd als die van het voetvolk een anti-Amerikaanse houding is die is ontstaan door de invasie van 2003 en de bombardementen die sindsdien op Irak en delen van Syrië neerdalen. Wij kunnen in het Westen wel denken dat die bombardementen goed bedoeld zijn; als die bommen jouw stad of land verwoesten dan richt jouw woede zich in eerste instantie tegen degenen die die bommen afwerpen.
Deze analyse leidt nog tot een andere vraag vanuit het publiek: zou ook het feit dat Europa de laatste tijd haar grenzen weer hermetisch heeft gesloten voor vluchtelingen uit het Midden-Oosten niet bijdragen aan een groeiende vijandschap tussen beide regio’s? Volgens Felix Govers is dit zeker het geval. In bepaalde delen van Europa zie je een sterk toegenomen aversie tegen alles wat uit het Midden-Oosten afkomstig is, maar de berichten daarover creëren ook een toenemende aversie in het Midden-Oosten tegen Europa. Men voelt zich in de steek gelaten en buitengesloten.
Felix Govers benadrukt dat een groot deel van de humanitaire hulp die vanuit Europa aan het Midden-Oosten wordt geleverd via kerkelijke kanalen en christelijke hulporganisaties verloopt. En dat die hulp in het Midden-Oosten aan alle bevolkingsgroepen wordt geleverd, zonder onderscheid naar religie, etniciteit, etc. Op deze manier proberen de Europese kerken en christelijke organisaties te werken aan het overbruggen van deze tegenstellingen, ook in het belang van de christelijke gemeenschappen in het Midden-Oosten. Het zou goed zijn als de Europese politici deze lijn zouden volgen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten