Het Vredesweeksymposium met de Wetenschapswinkel en Studium Generale op de Universiteit Twente dat dit jaar voor de vijfde respectievelijk tweede achtereenvolgende keer werd gehouden, kreeg een bizar begin. Midden-Oosten-verslaggever voor de NOS, Lex Runderkamp, die filmpje zou vertonen over oorlogsjournalistiek onder de titel “bereid om te sterven voor een goed verhaal” had onderweg naar Enschede bij Deventer een auto-ongeluk gekregen waarbij zijn auto fors in de kreukels was geraakt. Toch zou hij zijn weg naar Enschede vervolgen, maar de volgorde van de sprekers zou op zijn later op de avond te verwachten aankomst moeten worden aangepast.
De eerste spreker was daarom nu Sakir Khader. Hij werkt als journalist bij de Volkskrant en omdat hij van Palestijnse afkomst is en dus Arabisch spreekt werd hij door de Volkskrant regelmatig naar het Midden-Oosten uitgezonden. Aanvankelijk deed hij voor zijn krant verslag van ISIS en de Nederlandse jihadisten die naar het Midden-Oosten vertrokken, maar gaandeweg verschoof de aandacht naar de Syrische vluchtelingen die naar Europa onderweg zijn.
Hij bezocht hen eerst in zuidoost Turkije waar hun situatie uitzichtloos ishttp://hetnabijeoostennabijtwente.blogspot.nl/2015/10/vanmiddag-vond-in-het-atrium-van-de.html. De meeste vluchtelingen in Turkije wonen niet in vluchtelingenkampen maar zijn de grotere steden ingetrokken en proberen zich daar in leven te houden. Veelal zijn het de kinderen die daar in Turkse bedrijven aan het werk worden gezet en volledig worden uitgebuit om de rest van de familie van eten te kunnen voorzien. Khader is bezig de laatste hand te leggen aan een documentaire film “Syria’s Child Workers” voor de BBC waarvan hij de trailer laat zien. De film brengt de situatie in de Turkse stad Gaziantep in beeld dat door het enorme aantal Syrische vluchtelingen dat hier is neergestreken ook wel “Klein Aleppo” wordt genoemd. Het betreft hier vooral de gezinnen die geen geld hebben om verder te reizen. Terug kunnen zij ook niet en ze zijn dus feitelijk overgeleverd aan de mensonwaardige omstandigheden waarin ze maar moeten zien te overleven. De kinderen zitten in de fabriek in plaats van op school en zo groeit ook hier een generatie op die feitelijk geen toekomstperspectief heeft. Ze hopen ooit weer naar huis te kunnen, maar wat zouden ze daar dan kunnen doen. Bovendien meent Khader dat de situatie in Syriër niet beter maar alleen maar slechter wordt. Hij vreest dat de oorlog die nu al vijf jaar voortduurt in Syrië slechts het begin is van een oorlog die een nog veel groter deel van het Midden-Oosten zal omvatten. Het gaat de wereldleiders niet om de Syrische burgers, maar om het vergroten of handhaven van hun eigen macht in de regio.
Rijkere Syriërs die zich de oversteek naar Europa wel kunnen veroorloven trekken verder naar het westen van Turkije. Khader is ze gevolgd en sprak met name in Izmir met mensensmokkelaars die zogenaamd begaan zijn met het lot van de vluchtelingen maar er vooral heel veel geld aan verdienen. Ze liegen en bedriegen en veel vluchtelingen, nogmaals, vooral de rijkere Syriërs, verliezen niet zelden al hun geld aan de Turkse westkust en moeten daar dan werken om geld te verdienen voor de volgende poging om naar Europa over te steken. In het oosten van het land werken de armere Syriërs in Turkse fabrieken om te overleven; in het westen van het land werken de van oorsprong rijkere Syriërs veelal in de handel om over te kunnen steken. Sommige vluchtelingen die door mensensmokkelaars van hun geld zijn beroofd worden vervolgens zelf mensensmokkelaar en verdienen aan het leed van hun lotgenoten. Khader kent er één die miljonair is geworden.
De mensen die naar Europa oversteken zijn niet meer van plan om naar Syrië terug te keren en proberen in hun nieuwe vaderland een toekomst op te bouwen. En zo zal uiteindelijk een berooid Syrië achterblijven. Als de oorlog nu zou stoppen, dan is volgens Khader minstens 50 jaar nodig om het land weer op te bouwen, maar het zou nooit meer worden zoals het was.
Dat de oorlog nu zou stoppen is echter, zoals gezegd, bijzonder onwaarschijnlijk. Alle zogenaamde vredesinitiatieven van de internationale gemeenschap zijn volgens Khader fake. In plaats van vrede brengt de internationale gemeenschap vooral steeds meer nieuwe wapens naar Syrië waardoor het geweld alleen maar verder wordt aangewakkerd en de situatie steeds hopelozer wordt. Het conflict startte met een strijd voor of tegen Assad en is nu een strijd tussen soennieten en sji’ieten geworden die overgeslagen is naar Irak en ook naar andere landen in de regio is overgeslagen of dat binnenkort zal doen.
Als hij op de vraag of Syrië één land zal blijven de verwachting uitspreekt dat het land opgedeeld zal worden in een alawitisch kustgebied, een soennitisch middengebied en een Koerdisch noorden, wordt hem gevraagd of die Koerdische regio in Syrië dan verenigd zal worden met de Koerdische regio in Irak. Hij verwacht dat niet. In de eerste plaats zijn in beide regio’s verschillende Koerdische partijen aan de macht, maar daar komt bij dat hij verwacht dat als ISIS in Irak wordt verslagen daar een nieuwe machtsstrijd zal uitbreken tussen de door de sji’ieten gedomineerde Iraakse regering en de Koerden in hun autonome regio. Dat is één strijdtoneel in de veel omvangrijkere oorlog die hij zei te verwachten. Een andere strijdtoneel ligt in Libië, waar ISIS nog steeds een machtpositie heeft, en het aangrenzende Tunesië dat nu tamelijk rustig is maar waar mogelijk heel veel Tunesische ISIS-strijders terug zullen keren zodra ze in Syrië en Irak worden verslagen om daar de strijd voort te zetten tegen de hen onwelgevallige groeperingen. Overal in de regio is het fanatisme toegenomen, of dat nu van soennieten, sji’ieten of Koerden is.
Khader wordt gevraagd wat zijn advies aan de VS en Rusland zou zijn. Daar hoeft hij niet lang over na te denken: trek je uit het conflict terug en laat het aan de Arabieren over. Door je bemoeienis met het conflict maak je het alleen maar erger. Het is te laat om de oplossing te zien in de verwijdering van Assad; een eenvoudige oplossing voor Syrië bestaat niet meer. Vanuit de zaal spreekt iemand zijn verbazing uit dat Khader, juist als Palestijn, alle landen in de regio inmiddels al heeft genoemd, maar nog geen woord heeft gerept over het Israëlisch-Palestijns conflict. Nadat hij duidelijk heeft gemaakt hoe zeer dit conflict ook hem persoonlijk raakt, meldt Khader dat het Israëlisch-Palestijns conflict een toestand van vrede lijkt te zijn in vergelijking met de oorlogen die in de landen eromheen woeden.
Gevraagd naar de grondoorzaak van al die strijd in het Midden-Oosten antwoordt Khaled dat dat de aanwezigheid van olie en gas is. Tussen Saoedi-Arabië en zijn bondgenoten aan de ene kant en Iran en zijn bondgenoten gaat het niet om de geloofsrichtingen maar om de beheersing van de toegang tot de oliebronnen en de gastransportroutes in deze regio.
In al deze machteloosheid en uitzichtloosheid wil één van de aanwezigen toch graag horen wat we zouden kunnen doen om de mensen daar te helpen. Khaled adviseert om de mensen te helpen die hier naartoe zijn gevlucht om een nieuw leven op te bouwen. Die mensen kùn je helpen; dat ligt in je macht en die mensen hebben jou ook nodig. En als zijn geholpen zijn om hier een nieuw bestaan op te bouwen dan kunnen zijn vervolgens de mensen daar weer verder helpen: hun familie en kennissen van wie ze de situatie zou goed kennen. Hier, in je eigen omgeving, kun je wat uitrichten en een verschil maken. Denk asjeblieft niet dat je van hieruit de situatie daar een beetje zou kunnen helpen oplossen.
Dat concreet helpen van vluchtelingen in onze eigen omgeving brengt Studium Generale coördinator en presenter Peter Timmerman op de vraag waarom de Golfstaten geen vluchtelingen opvangen. Khader verklaart dat uit hun angst voor een boemerangeffect. Saoedi-Arabië bombardeert Jemen: het armste land op het Arabisch schiereiland en dat laat veel haat ontstaan tegen de Saoedi-Arabië en haar directe bondgenoten in de Arabische wereld. De Golfstaten voelen er weinig voor om mensen met dergelijke haatgevoelens binnen hun landsgrenzen te huisvesten, aldus Khader.
Vervolgens is het woord en eigenlijk vooral het beeld aan Fouad Hallak. Hij besloot het begin van de strijd in Syrië om foto’s te maken van de situatie achter het front. We zien op televisie of internet wel beelden van de beschietingen, maar niet van de strijders en al helemaal niet van de mensen achter hen: paramedici, fotografen, etc. Deze mensen, backstage, wilde Hallak in beeld brengen met het filmpje backstage. Ook heeft hij diverse foto’s gemaakt over het dagelijks leven tussen de puinhopen van Aleppo. Deze zijn tijdens de Vredesweek in de Vrijhof tentoongesteld. Hallak is vorig jaar vanuit Aleppo naar Nederland gevlucht.
Vanuit het publiek komt de vraag naar de “withelmen”: een Syrische NGO bestaande uit ongewapende en geen partij kiezende vredesmensen die de burgerbevolking als een soort “bescherming bevolking” proberen te helpen bij bombardementen en andere aanvallen van welke kant ook. Volgens Hallak doen deze mensen heel belangrijk werk waar ze hun eigen leven bij op het spel zetten, want geen van de strijdende partijen erkent hun neutrale positie en ze worden gewoon onder vuur genomen.
In de zaal ziet iemand die een vriend heeft met familie in Aleppo. Haar vraag is of zij de stad kunnen ontvluchten? Volgens Hallak ligt het eraan in welk deel van Aleppo ze wonen. In de delen van Aleppo die door het regime worden beheerst kunnen de mensen tamelijk vrij in en uit reizen, maar de delen die door de rebellen worden beheerst zijn echt belegerd en je kunt daar niet in of uit. Er is daar geen elektriciteit, geen voedsel, geen medische hulp.
Vanuit het publiek komt de vraag naar de “withelmen”: een Syrische NGO bestaande uit ongewapende en geen partij kiezende vredesmensen die de burgerbevolking als een soort “bescherming bevolking” proberen te helpen bij bombardementen en andere aanvallen van welke kant ook. Volgens Hallak doen deze mensen heel belangrijk werk waar ze hun eigen leven bij op het spel zetten, want geen van de strijdende partijen erkent hun neutrale positie en ze worden gewoon onder vuur genomen.
In de zaal ziet iemand die een vriend heeft met familie in Aleppo. Haar vraag is of zij de stad kunnen ontvluchten? Volgens Hallak ligt het eraan in welk deel van Aleppo ze wonen. In de delen van Aleppo die door het regime worden beheerst kunnen de mensen tamelijk vrij in en uit reizen, maar de delen die door de rebellen worden beheerst zijn echt belegerd en je kunt daar niet in of uit. Er is daar geen elektriciteit, geen voedsel, geen medische hulp.
Een volgende vraag betreft de rol van vrouwen. Volgens Hallak nemen deze deel aan de protesten, werken ze in ziekenhuizen en strijden sommigen ook mee of bemensen ze politieposten. Op één van de door hem tentoongestelde foto’s zien we ook een vrouwelijke activist.
De een na laatste vraag aan Hallak is eigenlijk een stelling, namelijk dat er een imperialistisch plan achter de revolutie van 2011 schuilging. Volgens Hallak is dat niet waar. Het was een opstand van een bevolking die al veertig jaar door een Baath-regering werd onderdrukt. Het ging de mensen die toen de straat op gingen alleen om Assad, niet om de VS, Rusland, Saoedi-Arabië, Iran, wie of wat dan ook. Die partijen zijn er allemaal pas later bij betrokken geraakt.
De een na laatste vraag aan Hallak is eigenlijk een stelling, namelijk dat er een imperialistisch plan achter de revolutie van 2011 schuilging. Volgens Hallak is dat niet waar. Het was een opstand van een bevolking die al veertig jaar door een Baath-regering werd onderdrukt. Het ging de mensen die toen de straat op gingen alleen om Assad, niet om de VS, Rusland, Saoedi-Arabië, Iran, wie of wat dan ook. Die partijen zijn er allemaal pas later bij betrokken geraakt.
De laatste vraag betreft de intrigerende foto van een jongetje met lege watertanks. Hallak legt uit dat deze foto genomen is in een stadswijk van Aleppo waar ooit 400.000 mensen woonden. Nu is het een spookstad. Je ziet niemand op straat. Er is ook gen werkende watervoorziening meer en dit jongetje is op zoek naar water. De vraag of hij dat ook heeft gevonden kan Hallak niet beantwoorden. Je maakt veelal je foto en gaat weer verder.
Anderhalf uur na het begin van de bijeenkomst arriveert ook Lex Runderkamp. Als introductie laat hij een filmpje zien van hoe je een oorlogsgebied binnen moet zien te komen en vertelt hoe hij een keer in Aleppo werd aangehouden door een patrouille van het Vrije Syrische Leger terwijl leden van Al Nusra hem controleerden op het al dan niet maken van filmopnames. Hij kan deze aanhouding navertellen, maar hoe het met de tegelijkertijd aangehouden leden van Al Nusra is afgelopen durft hij niet te zeggen.
Waarom zet je je leven op het spel? Volgens Runderkamp ben je als journalist continu op zoek naar waarheid. En in een conflictgebied zijn dat de verschillende waarheden die er zijn. De waarheid van de soennieten is een andere dan die van sji’ieten of die van de christenen in Syrië. En al die waarheden zijn ver verwijderd van wat er in het wereldgebeuren gaande is: de machtsstrijd tussen de VS en Rusland, de proxy-oorlog tussen Iran en Saoedi-Arabië, etc. Als journalist beloof je dan aan de lokale bevolking om hun verhaal te vertellen aan de buitenwacht, zodat de situatie mogelijk en hopelijk ten goede kan veranderen. Maar dat gebeurt maar niet. En als je dan terugkomt, krijg je kritische vragen van de mensen die je toen geïnterviewd hebt en die je beloofd had dat hun relaas iets zou veranderen. Die worden steeds kritischer op jou en radicaliseren naarmate ze zich steeds meer verlaten voelen door de internationale gemeenschap. Dat is één van de redenen waarom bijvoorbeeld Al-Qaida-strijdgroepen steun ontvingen vanuit de Syrische bevolking. En daarna ISIS.
Ook Runderkamp krijgt de vraag voorgelegd hoe lang dit gaat duren. Hij heeft geen idee en wijst erop dat het ook in Libanon erg lang duurde en er eigenlijk nog steeds geen vrede is; hooguit enige stabiliteit. Na de vernietiging van ISIS, is de oorlog volgens hem in ieder geval nog niet over. En ISIS is het probleem niet, die is pas later op het toneel verschenen en wordt vooral in het westen als het probleem gezien maar niet door de mensen Syrië zelf. Maar ook als Assad verdreven zou worden, dan zou er volgens Runderkamp een machtsstrijd in Syrië ontstaan die niet direct tot vrede en democratie zal leiden.
Waarom zet je je leven op het spel? Volgens Runderkamp ben je als journalist continu op zoek naar waarheid. En in een conflictgebied zijn dat de verschillende waarheden die er zijn. De waarheid van de soennieten is een andere dan die van sji’ieten of die van de christenen in Syrië. En al die waarheden zijn ver verwijderd van wat er in het wereldgebeuren gaande is: de machtsstrijd tussen de VS en Rusland, de proxy-oorlog tussen Iran en Saoedi-Arabië, etc. Als journalist beloof je dan aan de lokale bevolking om hun verhaal te vertellen aan de buitenwacht, zodat de situatie mogelijk en hopelijk ten goede kan veranderen. Maar dat gebeurt maar niet. En als je dan terugkomt, krijg je kritische vragen van de mensen die je toen geïnterviewd hebt en die je beloofd had dat hun relaas iets zou veranderen. Die worden steeds kritischer op jou en radicaliseren naarmate ze zich steeds meer verlaten voelen door de internationale gemeenschap. Dat is één van de redenen waarom bijvoorbeeld Al-Qaida-strijdgroepen steun ontvingen vanuit de Syrische bevolking. En daarna ISIS.
Ook Runderkamp krijgt de vraag voorgelegd hoe lang dit gaat duren. Hij heeft geen idee en wijst erop dat het ook in Libanon erg lang duurde en er eigenlijk nog steeds geen vrede is; hooguit enige stabiliteit. Na de vernietiging van ISIS, is de oorlog volgens hem in ieder geval nog niet over. En ISIS is het probleem niet, die is pas later op het toneel verschenen en wordt vooral in het westen als het probleem gezien maar niet door de mensen Syrië zelf. Maar ook als Assad verdreven zou worden, dan zou er volgens Runderkamp een machtsstrijd in Syrië ontstaan die niet direct tot vrede en democratie zal leiden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten