In zijn inleidend praatje maakte Bob Zomerplaag vanuit Enschede voor Vrede duidelijk dat een oorlog wel beëindigd kan worden, maar dat deze vervolgens nog jarenlang kan blijven voortleven bij de mensen die er door beroerd zijn. Vooral kinderen die temidden van een oorlogssituatie moesten opgroeien. Het blijft een leven lang bij je.
Als inleider was Jan Jaap van Oosterzee van vredesorganisatie PAX uitgenodigd. PAX is tien jaar geleden ontstaan door de fusie van IKV en Pax Christi en heeft een paar jaar geleden haar naam “IKV Pax Christi” verkort tot PAX. De organisatie werkt met mensen in conflictgebieden waarbij het om zo’n 15 landen gaat, met name in het Midden-Oosten, Afrika, de Balkan en Oost-Europa. Daarnaast werkt PAX op een aantal wereldwijde thema’s zoals de strijd tegen verschillende wapensystemen (kernwapens, killer robots, etc.).
Jan Jaap van Oosterzee maakt als senior medewerker deel uit van het team Midden-Oosten van PAX. Tot circa 2000 beperkte het werk van (toen nog) IKV en Pax Christi in het Midden-Oosten zich tot Israël en Palestina, maar sinds dat jaar is de organisatie ook actief in andere landen waaronder Irak en vervolgens ook Syrië. In Syrië was toen bijna geen civiele samenleving, maar er waren wel een paar kleine groepjes die zich onder andere richtten op geweldloosheid en pluriformiteit. Het uitbrengen van niet al te politieke biografieën van Tolstoi, Gandhi en Martin Luther King bleek tot de mogelijkheden te behoren. Contacten waren er vooral onder de intellectuelen in Damascus. Bij het begin van de opstand kozen zij voor de geweldloze opstand. Iedereen die zich betrokken voelt bij Syrië, kan niet neutraal blijven. Dat zijn PAX en haar contacten in Syrië dus ook niet.
De ontwikkelingen sindsdien zijn bekend: de geweldloze opstand escaleerde tot een burgeroorlog waarbij de gewapende oppositie uit uiteenlopende milities bestaat die in wisselende coalities samenwerken met al-Nusra en andere jihadistische groepen. In 2014 kwam ISIS daarbij. Deze terreurorganisatie is niet primair een Syrisch fenomeen, maar is ontstaan in Irak en hangt samen met het wanbeleid dat daar na de Amerikaanse inval in 2003 is gevoerd en waardoor Baath-aanhangers en soennieten massaal opzij werden gezet. Bij de Arabische Lente van 2011 kwamen ook zij in opstand en in dat kader moet ook de herleving van bepaalde Iraakse oppositionele groepen tot ISIS worden gezien dat vervolgens (in 2014) in het vacuum in Syrië stapte en vooral gebieden heeft veroverd op de Syrische oppositie en Koerdische groeperingen. De ISIS-strijders zijn veelal geen Syriërs, maar Irakezen, Libiërs, Tunesiërs, Tsjetsjenen en Westerlingen. In Irak heeft ISIS een soort van genocide gepleegd op Jezidi’s en dat laatste betekende dat de Amerikanen toch weer op hun schreden terugkeerden en ondanks de verkiezingsbelofte van Obama een nieuw militair offensief in Irak zijn begonnen.
Helpen die bommen? Nee, stelt Jan Jaap van Oosterzee, want met bommen op ISIS pak je het kernprobleem (van een politieke marginalisering van een bevolkingsgroep) niet aan, maar een afgeleide ervan en bovendien is dit exact wat ISIS wil: Westerse bommen op onschuldige moslimburgers is koren op de molen van de ISIS-propaganda. Wat slechts weinigen zich realiseren is dat één dag vóór de aanslagen op 22 maart jl. in Brussel, op 21 maart jl. een Amerikaans bombardement op de universiteitscampus van Mosul werd uitgevoerd waarbij enkele tientallen ISIS-strijders maar ook 25 burgers omkwamen. Precisie-bombardementen bestaan namelijk niet; er vallen bijna altijd burgerslachtoffers als “bijkomstige schade” (collateral damage). In de Westerse media las je daar helemaal niets over, maar in de Arabische en islamitische wereld was het groot nieuws en de verontwaardiging hierover in dat deel van de wereld was groot. Temeer omdat niet helemaal duidelijk is waarom de Amerikanen dit deden. Het offensief op Mosul startte pas enkele dagen later. Jan Jaap van Oosterzee acht het niet onwaarschijnlijk dat de aanslagen in Brussel vooral gezien moeten worden als een vergeldingsactie op dit Amerikaanse bombardement op de universiteit van Mosul.
Om de genoemde redenen – bommen lossen het echte probleem niet op en vormen koren op de ISIS-propagandamolen – heeft PAX zich in februari tegen de Nederlandse deelname aan de bombardementen uitgesproken. Het lukte PAX echter niet om daartegen een grote beweging van de grond te krijgen, hoewel ze het idee had dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking deze bombardementen ook niet zag zitten. Volgens Jan Jaap van Oosterzee was PAX de enige die hiertegen ageerde, maar in Enschede hadden we ook nog een protestactie vanuit Oorlog is geen Oplossing.
Geen bommen dus, maar wat dan wel? Want ISIS is wel een probleem. Geen enkele oorlog wordt met alleen bombardementen gewonnen. Je moet troepen op de grond hebben. In Irak is dat nog het geval, maar daar doet zich dan weer het probleem voor dat de sji’itische milities en ook de Koerden zich schuldig maken aan wraakcampagnes en etnische zuiveringen in de door hen op ISIS heroverde gebieden. De jezidi’s hebben na de Koerdische herovering van Sinjar besloten om hier niet naar terug te keren omdat ze de indruk kregen dat de Koerdische peshmerga’s ze daar niet heel erg welkom heetten en in plaats daarvan verder te vluchten naar Europa. Alleen Koerden en mensen die loyaal zijn aan de Koerdische milities kunnen terug naar de door de Koerden op ISIS heroverde gebieden. En bij de gebieden die door de sji’ieten worden heroverd geldt hetzelfde. Wat er in het door het Syrische regeringsleger heroverde Palmyra gebeurt weten we (nog) niet.
In de rest van de Syrië leven ongeveer 1 miljoen mensen onder belegering die door diverse stijdgroepen worden uitgevoerd. De meeste steden worden door het regeringsleger en Hezbollah belegerd, maar ook ISIS belegert steden (Deir el Zor, bijvoorbeeld) en andere oppositionele strijdgroepen doen dat ook. Er is nu sprake van onderhandelingen; een vredesproces is volgens Jan Jaap van Oosterzee te veel gezegd. Maar in diverse plaatsen zijn de gevechten wel een stuk minder geworden en ook het geweldloos verzet neemt weer toe. Gevraagd naar de mogelijkheid van economische sancties in plaats van militaire activiteiten antwoordt Jan Jaap van Oosterzee dat die al meteen in het voorjaar van 2011 zijn afgekondigd maar dat de grootste economische schade inmiddels door de oorlog zelf wordt aangericht. Er is ook sprake van een oorlogseconomie: de meeste mensen lijden onder de oorlog, maar een paar mensen weten er toch altijd weer voordeel uit te slaan en ook de milities beheersen belangrijke economische bronnen. Iedereen neemt bijvoorbeeld olie af van ISIS. Dat geldt voor Turkije, maar ook voor de Koerden en de Syrische regering die overigens door economische sancties getroffen ook niet ergens anders voor haar olie terecht kan. Wapenhandel is dan nog een heel hoofdstuk apart.
Een volgende vraag is waarom Assad er na vijf jaar nog steeds zit. Jan Jaap van Oosterzee erkent dat een deel van de Syrische bevolking Assad steunt. Maar juist onder dit deel van de bevolking laat de oorlogsmoeheid zich gelden. Er zijn heel veel regeringssoldaten omgekomen en de bevolking is steeds minder bereid nog meer offers te brengen. Het leger wordt nu aangevuld door Hezbollah, Iraanse en Iraakse troepen. En door Russische luchtsteun. Is het dan alleen maar geopolitiek? Niet alleen. Het begon als een opstand, maar al snel raakten regionale machten als Saoedi-Arabië en Iran, maar ook “buurlanden” als Hezbollah en Turkije betrokken. En via hun bondgenootschappen ook Rusland en het Westen. Juist vanwege al die deelnemers is Syrië volgens Jan Jaap van Oosterzee de meest complexe oorlog geworden sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is ook de eerste oorlog sindsdien waar Russen en Amerikanen allebei ook direct bij de strijd betrokken zijn. Gelukkig nog niet echt tegenover elkaar, maar wel met verschillende belangen en verschillende agenda’s. NAVO-bondgenoot Turkije is echter wel in directe militaire confrontatie met Rusland verwikkeld geraakt.
De zeer actieve betrokkenheid van al deze buitenlandse machten moeten we echter niet verwarren met de oordzaken van het uitbreken van de oorlog, zoals toch wel vaak wordt gedaan, zo stelt Jan Jaap van Oosterzee. In 2010 waren de relaties tussn Syrië en Turkije goed. En ook de relaties tussen Syrië en Qatar en Saoedi-Arabië. Er is dus geen sprake van een vooropgezet plan van die drie landen om regime change tot stand te brengen. De eerste maanden van 2011 negeerde Al Jazeera, dat bovenop de opstand in Egypte zat, de opstand in Syrië zelfs volkomen. Daar kreeg men pas later aandacht voor toen het daar al flink uit de hand was gelopen.
De actieve Turkse betrokkenheid bij de oorlog ziet Jan Jaap van Oosterzee in de eerste plaats in de verbondenheid die Turkije vult met de Turkmenen in Noord-Syrië en Noord-Irak die door de regering als “Turken” worden beschouwd waar zij verantwoordelijkheid voor draagt. Enigszins vergelijkbaar met de verantwoordelijkheid die de Russische regering voelt voor Russisch-taligen buiten Rusland. Daar komt bij dat Turkije graag een leidende rol in de regio wil spelen waarbij gezinspeeld wordt op het herstel van het Ottomaanse Rijk in de vorm van een Turkse invloedssfeer in het Midden-Oosten. Turkije presenteerde zich in het eerste decennium van deze eeuw als (economisch) rolmodel voor Arabische wereld en ondersteunde actief bepaalde gemeenschappen in het Midden-Oosten zoals de Libanese stad Sidon dat als soennitisch centrum in dat land geldt. Bij het uitbreken van de Arabische Lente waarbij de Moslim Broederschap kwam bovendrijven, kwam daar een politieke component bij vanuit de aan de Moslim Broederschap verwante AKPartij van Erdogan. Dat politieke machtsspel heeft Turkije inmiddels verloren, want de Moslim Broederschap is weer geleidelijk van het toneel verdwenen in het Midden-Oosten.
Op dit moment lijkt de Turkse politiek vooral gericht tegen de toegenomen Russische invloed in het Midden-Oosten. Qua persoonlijkheid en ideologie lijken Poetin en Erdogan ook wel op elkaar en juist de machtspolitieke en directe militaire confrontaties tussen de door deze heren geleide staten is volgens Jan Jaap van Oosterzee levensgevaarlijk.
Er zijn, kortom, heel veel factoren in en rond Syrië die de oorlog gaande houden en bovendien houdt een oorlog zich vaak zelf in stand. Bijvoorbeeld volgens de redenering dat de mensen die inmiddels zijn gesneuveld dat niet voor niets kunnen zijn en dat in hun naam alsnog een overwinning geboekt moet worden. Die redenering verlengde de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld.
Eén van de aanwezigen vraagt zich af hoe het kan zijn dat juist alawieten, die toch als gematigde moslims bekend staan tot dit geweld in staat zijn. Jan Jaap van Oosterzee meent dat religie in het Midden-Oosten meer een groepsidentiteit bepaalt dan een moreel kompas. Het is niet zo dat de alawitische theologie de oorlog aanjaagt, maar het is wel een groepsbelang van alawieten om niet overheerst te worden door (fanatieke) soennieten. Het voorbeeld van de jezidi’s maakt ook wel duidelijk dat er nogal wat op het spel staat voor minderheden. Je kunt de oppositie verwijten dat ze er niet in geslaagd zijn om de minderheden mee te krijgen in hun opstand en dat het toch vooral soennitische opstand is geworden waarin fanatiekere elementen boven zijn komen drijven.
Een andere aanwezig stelt dat religie wel degelijk een rol speelt en dat het vooral een strijd tussen soennieten en sji’ieten betreft. Of liever: tussen soennieten en allerlei andere geloofsgemeenschappen in het Midden-Oosten. Het Westen beschouwt (of beschouwde) Iran als vijand, maar de daadwerkelijke dreiging komt uit Saoedi-Arabië dat we veel te veel de vrije hand geven. Jan Jaap van Oosterzee erkent dat Saoedi-Arabië een heel kwalijke rol in het Midden-Oosten speelt, met name ook in Jemen. PAX zet zich ook in voor een wapenembargo tegen Saoedi-Arabië maar ook daarvoor krijgt ze nog onvoldoende steun.
Weer een ander vraagt naar de verwachtingen die Jan Jaap van Oosterzee van de onderhandelingen heeft. Deze verzucht dat het in ieder geval goed is dat er wordt gepraat. De uitkomst zal waarschijnlijk een vorm van machtsdeling in het land zijn, vergelijkbaar met die in Libanon. Het is verre van ideaal en in Libanon zie je dat alles stagneert, maar het is in ieder geval beter dan dat de gevechten door zouden blijven gaan. Verder hebben de besprekingen er in ieder geval toe geleid dat een aantal belegerde steden toegangelijk werden voor hulpverleners en voedselconvooien, maar inmiddels worden weer steeds meer steden van de omgeving afgesneden en het lukt niet om de druk er op te blijven houden.
De laatst vraag betreft de noodzakelijke samenwerking in deze tussen Rusland en Amerika, Poeten en Obama. Jan Jaap van Oosterzee noemt het een probleem dat de Amerikanen onder Obama niet weten wat ze willen in het Midden-Oosten. Hun eigen oliebelangen in de regio zijn inmiddels nihil en de Amerikanen zijn zwaar gefrustreerd geraakt door het feitelijke verlies in Afghanistan en Irak. Maar door zich terug te trekken vervalt het regionale machtsevenwicht tot chaos. Rusland weet daarentegen heel goed wat het wil: invloed houden in de regio en deze zo mogelijk uitbreiden. Een totale overwinning in Syrië is hun te kostbaar, maar het voorkomen dat het Assad-regime in elkaar stort is voor hen wel heel erg belangrijk.
Met de verzuchting dat Obama en Poetin de boel samen moeten zien op te lossen wordt de bijeenkomst afgesloten op een tijdstip dat de gastspreker nog tijdig naar huis kan terugkeren.
Jan Jaap van Oosterzee maakt als senior medewerker deel uit van het team Midden-Oosten van PAX. Tot circa 2000 beperkte het werk van (toen nog) IKV en Pax Christi in het Midden-Oosten zich tot Israël en Palestina, maar sinds dat jaar is de organisatie ook actief in andere landen waaronder Irak en vervolgens ook Syrië. In Syrië was toen bijna geen civiele samenleving, maar er waren wel een paar kleine groepjes die zich onder andere richtten op geweldloosheid en pluriformiteit. Het uitbrengen van niet al te politieke biografieën van Tolstoi, Gandhi en Martin Luther King bleek tot de mogelijkheden te behoren. Contacten waren er vooral onder de intellectuelen in Damascus. Bij het begin van de opstand kozen zij voor de geweldloze opstand. Iedereen die zich betrokken voelt bij Syrië, kan niet neutraal blijven. Dat zijn PAX en haar contacten in Syrië dus ook niet.
De ontwikkelingen sindsdien zijn bekend: de geweldloze opstand escaleerde tot een burgeroorlog waarbij de gewapende oppositie uit uiteenlopende milities bestaat die in wisselende coalities samenwerken met al-Nusra en andere jihadistische groepen. In 2014 kwam ISIS daarbij. Deze terreurorganisatie is niet primair een Syrisch fenomeen, maar is ontstaan in Irak en hangt samen met het wanbeleid dat daar na de Amerikaanse inval in 2003 is gevoerd en waardoor Baath-aanhangers en soennieten massaal opzij werden gezet. Bij de Arabische Lente van 2011 kwamen ook zij in opstand en in dat kader moet ook de herleving van bepaalde Iraakse oppositionele groepen tot ISIS worden gezien dat vervolgens (in 2014) in het vacuum in Syrië stapte en vooral gebieden heeft veroverd op de Syrische oppositie en Koerdische groeperingen. De ISIS-strijders zijn veelal geen Syriërs, maar Irakezen, Libiërs, Tunesiërs, Tsjetsjenen en Westerlingen. In Irak heeft ISIS een soort van genocide gepleegd op Jezidi’s en dat laatste betekende dat de Amerikanen toch weer op hun schreden terugkeerden en ondanks de verkiezingsbelofte van Obama een nieuw militair offensief in Irak zijn begonnen.
Helpen die bommen? Nee, stelt Jan Jaap van Oosterzee, want met bommen op ISIS pak je het kernprobleem (van een politieke marginalisering van een bevolkingsgroep) niet aan, maar een afgeleide ervan en bovendien is dit exact wat ISIS wil: Westerse bommen op onschuldige moslimburgers is koren op de molen van de ISIS-propaganda. Wat slechts weinigen zich realiseren is dat één dag vóór de aanslagen op 22 maart jl. in Brussel, op 21 maart jl. een Amerikaans bombardement op de universiteitscampus van Mosul werd uitgevoerd waarbij enkele tientallen ISIS-strijders maar ook 25 burgers omkwamen. Precisie-bombardementen bestaan namelijk niet; er vallen bijna altijd burgerslachtoffers als “bijkomstige schade” (collateral damage). In de Westerse media las je daar helemaal niets over, maar in de Arabische en islamitische wereld was het groot nieuws en de verontwaardiging hierover in dat deel van de wereld was groot. Temeer omdat niet helemaal duidelijk is waarom de Amerikanen dit deden. Het offensief op Mosul startte pas enkele dagen later. Jan Jaap van Oosterzee acht het niet onwaarschijnlijk dat de aanslagen in Brussel vooral gezien moeten worden als een vergeldingsactie op dit Amerikaanse bombardement op de universiteit van Mosul.
Om de genoemde redenen – bommen lossen het echte probleem niet op en vormen koren op de ISIS-propagandamolen – heeft PAX zich in februari tegen de Nederlandse deelname aan de bombardementen uitgesproken. Het lukte PAX echter niet om daartegen een grote beweging van de grond te krijgen, hoewel ze het idee had dat de meerderheid van de Nederlandse bevolking deze bombardementen ook niet zag zitten. Volgens Jan Jaap van Oosterzee was PAX de enige die hiertegen ageerde, maar in Enschede hadden we ook nog een protestactie vanuit Oorlog is geen Oplossing.
Geen bommen dus, maar wat dan wel? Want ISIS is wel een probleem. Geen enkele oorlog wordt met alleen bombardementen gewonnen. Je moet troepen op de grond hebben. In Irak is dat nog het geval, maar daar doet zich dan weer het probleem voor dat de sji’itische milities en ook de Koerden zich schuldig maken aan wraakcampagnes en etnische zuiveringen in de door hen op ISIS heroverde gebieden. De jezidi’s hebben na de Koerdische herovering van Sinjar besloten om hier niet naar terug te keren omdat ze de indruk kregen dat de Koerdische peshmerga’s ze daar niet heel erg welkom heetten en in plaats daarvan verder te vluchten naar Europa. Alleen Koerden en mensen die loyaal zijn aan de Koerdische milities kunnen terug naar de door de Koerden op ISIS heroverde gebieden. En bij de gebieden die door de sji’ieten worden heroverd geldt hetzelfde. Wat er in het door het Syrische regeringsleger heroverde Palmyra gebeurt weten we (nog) niet.
In de rest van de Syrië leven ongeveer 1 miljoen mensen onder belegering die door diverse stijdgroepen worden uitgevoerd. De meeste steden worden door het regeringsleger en Hezbollah belegerd, maar ook ISIS belegert steden (Deir el Zor, bijvoorbeeld) en andere oppositionele strijdgroepen doen dat ook. Er is nu sprake van onderhandelingen; een vredesproces is volgens Jan Jaap van Oosterzee te veel gezegd. Maar in diverse plaatsen zijn de gevechten wel een stuk minder geworden en ook het geweldloos verzet neemt weer toe. Gevraagd naar de mogelijkheid van economische sancties in plaats van militaire activiteiten antwoordt Jan Jaap van Oosterzee dat die al meteen in het voorjaar van 2011 zijn afgekondigd maar dat de grootste economische schade inmiddels door de oorlog zelf wordt aangericht. Er is ook sprake van een oorlogseconomie: de meeste mensen lijden onder de oorlog, maar een paar mensen weten er toch altijd weer voordeel uit te slaan en ook de milities beheersen belangrijke economische bronnen. Iedereen neemt bijvoorbeeld olie af van ISIS. Dat geldt voor Turkije, maar ook voor de Koerden en de Syrische regering die overigens door economische sancties getroffen ook niet ergens anders voor haar olie terecht kan. Wapenhandel is dan nog een heel hoofdstuk apart.
Een volgende vraag is waarom Assad er na vijf jaar nog steeds zit. Jan Jaap van Oosterzee erkent dat een deel van de Syrische bevolking Assad steunt. Maar juist onder dit deel van de bevolking laat de oorlogsmoeheid zich gelden. Er zijn heel veel regeringssoldaten omgekomen en de bevolking is steeds minder bereid nog meer offers te brengen. Het leger wordt nu aangevuld door Hezbollah, Iraanse en Iraakse troepen. En door Russische luchtsteun. Is het dan alleen maar geopolitiek? Niet alleen. Het begon als een opstand, maar al snel raakten regionale machten als Saoedi-Arabië en Iran, maar ook “buurlanden” als Hezbollah en Turkije betrokken. En via hun bondgenootschappen ook Rusland en het Westen. Juist vanwege al die deelnemers is Syrië volgens Jan Jaap van Oosterzee de meest complexe oorlog geworden sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is ook de eerste oorlog sindsdien waar Russen en Amerikanen allebei ook direct bij de strijd betrokken zijn. Gelukkig nog niet echt tegenover elkaar, maar wel met verschillende belangen en verschillende agenda’s. NAVO-bondgenoot Turkije is echter wel in directe militaire confrontatie met Rusland verwikkeld geraakt.
De zeer actieve betrokkenheid van al deze buitenlandse machten moeten we echter niet verwarren met de oordzaken van het uitbreken van de oorlog, zoals toch wel vaak wordt gedaan, zo stelt Jan Jaap van Oosterzee. In 2010 waren de relaties tussn Syrië en Turkije goed. En ook de relaties tussen Syrië en Qatar en Saoedi-Arabië. Er is dus geen sprake van een vooropgezet plan van die drie landen om regime change tot stand te brengen. De eerste maanden van 2011 negeerde Al Jazeera, dat bovenop de opstand in Egypte zat, de opstand in Syrië zelfs volkomen. Daar kreeg men pas later aandacht voor toen het daar al flink uit de hand was gelopen.
De actieve Turkse betrokkenheid bij de oorlog ziet Jan Jaap van Oosterzee in de eerste plaats in de verbondenheid die Turkije vult met de Turkmenen in Noord-Syrië en Noord-Irak die door de regering als “Turken” worden beschouwd waar zij verantwoordelijkheid voor draagt. Enigszins vergelijkbaar met de verantwoordelijkheid die de Russische regering voelt voor Russisch-taligen buiten Rusland. Daar komt bij dat Turkije graag een leidende rol in de regio wil spelen waarbij gezinspeeld wordt op het herstel van het Ottomaanse Rijk in de vorm van een Turkse invloedssfeer in het Midden-Oosten. Turkije presenteerde zich in het eerste decennium van deze eeuw als (economisch) rolmodel voor Arabische wereld en ondersteunde actief bepaalde gemeenschappen in het Midden-Oosten zoals de Libanese stad Sidon dat als soennitisch centrum in dat land geldt. Bij het uitbreken van de Arabische Lente waarbij de Moslim Broederschap kwam bovendrijven, kwam daar een politieke component bij vanuit de aan de Moslim Broederschap verwante AKPartij van Erdogan. Dat politieke machtsspel heeft Turkije inmiddels verloren, want de Moslim Broederschap is weer geleidelijk van het toneel verdwenen in het Midden-Oosten.
Op dit moment lijkt de Turkse politiek vooral gericht tegen de toegenomen Russische invloed in het Midden-Oosten. Qua persoonlijkheid en ideologie lijken Poetin en Erdogan ook wel op elkaar en juist de machtspolitieke en directe militaire confrontaties tussen de door deze heren geleide staten is volgens Jan Jaap van Oosterzee levensgevaarlijk.
Er zijn, kortom, heel veel factoren in en rond Syrië die de oorlog gaande houden en bovendien houdt een oorlog zich vaak zelf in stand. Bijvoorbeeld volgens de redenering dat de mensen die inmiddels zijn gesneuveld dat niet voor niets kunnen zijn en dat in hun naam alsnog een overwinning geboekt moet worden. Die redenering verlengde de Eerste Wereldoorlog bijvoorbeeld.
Eén van de aanwezigen vraagt zich af hoe het kan zijn dat juist alawieten, die toch als gematigde moslims bekend staan tot dit geweld in staat zijn. Jan Jaap van Oosterzee meent dat religie in het Midden-Oosten meer een groepsidentiteit bepaalt dan een moreel kompas. Het is niet zo dat de alawitische theologie de oorlog aanjaagt, maar het is wel een groepsbelang van alawieten om niet overheerst te worden door (fanatieke) soennieten. Het voorbeeld van de jezidi’s maakt ook wel duidelijk dat er nogal wat op het spel staat voor minderheden. Je kunt de oppositie verwijten dat ze er niet in geslaagd zijn om de minderheden mee te krijgen in hun opstand en dat het toch vooral soennitische opstand is geworden waarin fanatiekere elementen boven zijn komen drijven.
Een andere aanwezig stelt dat religie wel degelijk een rol speelt en dat het vooral een strijd tussen soennieten en sji’ieten betreft. Of liever: tussen soennieten en allerlei andere geloofsgemeenschappen in het Midden-Oosten. Het Westen beschouwt (of beschouwde) Iran als vijand, maar de daadwerkelijke dreiging komt uit Saoedi-Arabië dat we veel te veel de vrije hand geven. Jan Jaap van Oosterzee erkent dat Saoedi-Arabië een heel kwalijke rol in het Midden-Oosten speelt, met name ook in Jemen. PAX zet zich ook in voor een wapenembargo tegen Saoedi-Arabië maar ook daarvoor krijgt ze nog onvoldoende steun.
Weer een ander vraagt naar de verwachtingen die Jan Jaap van Oosterzee van de onderhandelingen heeft. Deze verzucht dat het in ieder geval goed is dat er wordt gepraat. De uitkomst zal waarschijnlijk een vorm van machtsdeling in het land zijn, vergelijkbaar met die in Libanon. Het is verre van ideaal en in Libanon zie je dat alles stagneert, maar het is in ieder geval beter dan dat de gevechten door zouden blijven gaan. Verder hebben de besprekingen er in ieder geval toe geleid dat een aantal belegerde steden toegangelijk werden voor hulpverleners en voedselconvooien, maar inmiddels worden weer steeds meer steden van de omgeving afgesneden en het lukt niet om de druk er op te blijven houden.
De laatst vraag betreft de noodzakelijke samenwerking in deze tussen Rusland en Amerika, Poeten en Obama. Jan Jaap van Oosterzee noemt het een probleem dat de Amerikanen onder Obama niet weten wat ze willen in het Midden-Oosten. Hun eigen oliebelangen in de regio zijn inmiddels nihil en de Amerikanen zijn zwaar gefrustreerd geraakt door het feitelijke verlies in Afghanistan en Irak. Maar door zich terug te trekken vervalt het regionale machtsevenwicht tot chaos. Rusland weet daarentegen heel goed wat het wil: invloed houden in de regio en deze zo mogelijk uitbreiden. Een totale overwinning in Syrië is hun te kostbaar, maar het voorkomen dat het Assad-regime in elkaar stort is voor hen wel heel erg belangrijk.
Met de verzuchting dat Obama en Poetin de boel samen moeten zien op te lossen wordt de bijeenkomst afgesloten op een tijdstip dat de gastspreker nog tijdig naar huis kan terugkeren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten