We zijn onderweg naar Kerst en Bethlehem mag dan weer vele toeristen ontvangen die samenstromen op de plek waar Jezus geboren zou zijn. Die plek is altijd onderwerp geweest van politieke strijd. In 135 bouwde keizer Hadrianus een tempel voor Adonis op deze plek om de verering van deze plek als geboortegrond van Jezus tegen te gaan. Toen het Romeinse Rijk naar het Christendom overging bouwden keizer Constantijn en zijn moeder Helena in de periode 327-333 op deze plek een grote (geboorte)kerk. In 2002 was deze kerk oorlogsgebied. Tijdens de tweede intifada hadden Palestijnse opstandelingen hun toevlucht in deze kerk gezocht waarop de kerk 39 dagen lang belegerd werd door het Israëlisch leger met naast de opstandelingen ook burgers en priesters er in opgesloten. En daar kwam vervolgens de bouw van de muur nog bij. Werd Bethlehem al eerder geheel omsloten door Israëlische nederzettingen (“op elke heuvel een stad gebouwd”, zoals de oproep van Sharon luidde), sinds enkele jaren zit Bethlehem in een nog strakker zittend jasje. De muur is 8 meter hoog; de hoogte van Berlijnse muur was krap 4 meter. Heeft een zeer grillig verloop. Niet alleen om de nederzettingen heen, maar ook om belangrijke waterrijke gebieden. 80% van al het water van de Westbank gaat naar de Israëlische zijde en zo blijft het gras aan die zijde groen. In Bethlehem heeft de muur een nog grilliger verloop en dat is vooral om het graf van Rachel dat middenin Bethlehem ligt aan de Israëlische kant van muur te krijgen. Dat leidde ertoe dat Anastas’ huis aan drie kanten door een 8 meter hoge muur wordt ingesloten. Letterlijk benauwend. Sinds Maarten deze verhalen tot zich door heeft laten dringen heeft hij een heel andere de Kerstbeleving die op geen enkele manier meer lijkt op de zoetsappige beelden ervan.
Als je de weg van Hebron naar Bethlehem doortrekt kom je in Jeruzalem. Eveneens een stad vol conflicten. In een aantal wetten die samen de Israëlische grondwet vormen worden grote claims op deze stad gelegd. Zo heet Jeruzalem “als geheel en verenigd” de hoofdstad van Israël te zijn en wordt elders gesteld dat de heilige plaatsten verdedigd zullen worden tegen ontheiliging en andere gewelddadigheden en van alles dat de vrije toegang verhinderd voor de leden van verschillende religies in realiteit of in hun perceptie. Het meest centrale conflict betreft de tempelberg waar thans de Rotskoepelmoskee op staat. De plek is volgens de overlevering de plaats waar Abraham Izak (in de Joodse traditie) danwel Ismaël (in de islamitisch) moest offeren. Het is de plek waar de Ark des Verbonds heeft gestaan en de plek waar Mohammeds ten hemel is gevaren. Zich bewust van deze verschillende claims besloot de VN bij het verdelingsplan van 1947 Jeruzalem niet tot Israël of Palestina niet laten behoren maar verklaarde dit tot internationale stad. Toen de staat Israël een jaar later werd uitgeroepen werd een groot stuk van Jeruzalem ingelijfd en na 1967 werd ook de rest van Jeruzalem bezet. Stukje bij beetje worden in de Oude Stad nederzettingen gebouwd op de daken van Palestijnse huizen waardoor ook de Oude Stad stukje bij beetje wordt ingelijfd. In bepaalde Israëlisch kringen worden ook de voorbereidingen getroffen om de huidige Rotskoepelmoskee af te breken en de Derde Tempel te bouwen. De menorah-kandelaar staat al klaar en er worden al priesters opgeleid. Ook hier is een grote strijd aan de gang op weg naar de Apocalyps.
Is er hoop? Zo vraag je je af als je je dit alles tot je door laat dringen. Maarten laat prachtige muurschilderingen zien die de hoop op het tijdelijke karakter en het verdwijnen van die muur levend houden. Maar of er hoop is hangt ook van ons af. Deze dagen zien we Nelson Mandela bijna dagelijks weer de gevangenis uitlopen. Maar dat ging niet vanzelf. Daar was een stevige anti-Apartheidsbeweging voor nodig en een jarenlange strijd. De anti-Apartheidsstrijd heeft de kracht van consumentenboycot laten zien. Toen een boycot van Outspan-sinaasappels; nu zou het van Jaffa moeten zijn. Boycot van producten uit illegale nederzettingen op de Westoever is inmiddels wel vrij breed geaccepteerd, maar volgens Maarten zou je ook producten uit Israël zelf moeten boycotten. Er is hierover een verschuiving gaande in de publieke opinie die in de Verenigde Staten een stuk sneller gaat dan in Nederland. En daar wordt Israël heel zenuwachtig van. Met zijn pleidooi voor een boycot van Israël beoogt Maarten Israël niet haar bestaansrecht te misgunnen, maar probeert hij hen tot een inzicht te brengen. Namelijk dat de enige veiligheid die je kunt organiseren de veiligheid is die je krijgt van je buren. Het zou goed zijn, volgens Maarten, om ook in Enschede een groep op te richten die met een dergelijke consumentenboycot aan de slag gaat.
Velen wijzen erop dat wat de Joden zeventig jaar geleden en daarvoor in Europa is overkomen, ze nu Palestijnen aandoen. Ook op kleinere schaal zien we dat geweld vaak op een dergelijke manier wordt doorgegeven met de slachtoffers in de daderrol. Dat mechanisme moeten we zien te doorbreken. Aan hete eind van zijn betoog laat Maarten de beelden uit Hebron van gebeurtenissen waar de vijandschap even wordt doorbroken. Een Palestijnse waterverkoper die water aanbiedt aan een Israëlische militair en een Israëlische militair die een oude Palestijnse man de berg op helpt. Er blijft altijd iets van menselijkheid achter. Geweldloze actie leidt misschien niet tot een alomvattende omwenteling, maar kan mensen stuk voor stuk naar de andere kant van de scheidslijn trekken. De weg van geweldloosheid is echter ook niet zonder risico’s. Als dat wel het geval was geweest waren Jezus (maar ook Gandhi en Martin Luther King) wel op een andere manier aan hun eind gekomen.
Els du Rieu is actief binnen Enschede voor Vrede en binnen de Oecumenische Vrouwengroep Twente-Bethlehem. Net als Maarten is ze lid van Doopsgezind Wereldwerk en zowel CPT als Sabeel zijn projecten van deze organisatie. Het Oecumenisch Centrum voor Palestijnse Bevrijdingstheologie “Sabeel” is 25 jaar geleden opgericht in Jeruzalem. Centrale vraag binnen de bevrijdingstheologie is hoe je vanuit de positie van de verdrukten de bijbel leest en interpreteert. Sabeel betekent zowel weg als bron: de weg van de geweldloosheid en de bijbelse bron. Een tekening op de muur van een os en een ezel met elk een stad op de rug, de een met een kerk en de ander met een moskee, en de staarten van de os en ezel met elkaar verknoopt laten zien hoe ook christelijke en islamitische Palestijnen wezenlijk met elkaar zijn verknoopt.
Net als Maarten begint ook Els haar verhaal met het Kerstgevoel. Tegenover de schapen die even hun kans waarnemen in het groene gras aan de Israëlische kant van de afscheiding, staat een ezel in een dor land. Het is een Bedoeiendorp dat onlangs voor de 61ste keer (sinsd 2010) is afgebroken. Een volgende foto laat een provisorische stal zien in een ander dorp dat is afgebroken. En een ware kerstkaart wordt gevormd door een grootmoeder met haar kleinkind dat ze verzorgd omdat de moeder ver weg haar geld moet verdienen.
De beelden sluiten aan bij de thematiek van de Sabeelconferentie van afgelopen maand die handelde over de vraag wie het land bezet en wie de bijbel. De conferentie vond plaats in een “pelgrimhotel” van het Vaticaan in Jeruzalem. Er waren ook Israëlische sprekers; voor Palestijnen was het lastig er te komen en daarom was er ook een bijeenkomst in Jericho om met hen te kunnen spreken. Ook een Palestijn die kandidaat stond bij de Palestijnse presidentsverkiezingen kon geen toestemming krijgen om de conferentie in Jeruzalem bij te wonen.
Veel bijdragen kwamen van zgn. “internationals”. Zo haalt Els het verhaal van een Noorse chirurg aan die regelmatig tussen 2008 en 2012 in Gaza was om te helpen opereren. Hij gaf indrukwekkende verhalen over de veerkracht, de soemoed, van de mensen in Gaza, maar ook ijzingwekkende over drones die over de operatieruimtes vliegen en die een hagelregen in het menselijk lichaam kunnen veroorzaken.
Een ander verhaal is dat van de opsteller van een rapport van Defense for Children over wat er gebeurt met Palestijnse kinderen in Israëlische gevangenschap. Ze worden gekneveld en geblinddoekt; ondervraagd in het Hebreeuws en vervolgens wacht hen eenzame opsluiting met 24 uur licht in de cel. Per maand worden 233 kinderen tussen 12 en 18 opgepakt. Jongere kinderen moeten na 24 uur worden vrijgelaten; oudere kinderen mogen voor onbepaalde tijd worden vastgehouden. Ze kunnen door de familie worden vrijgekocht voor € 1.000. Maar als je vrijgelaten bent sta je op een lijst en kun je zomaar opgepakt worden als represaille. En dan is het bedrag om vrij te komen al snel € 1.250. Er zijn aanwijzingen dat Israël de arrestaties en de afkoopsommen als bron van inkomsten gebruikt.
Over de nederzettingen wil Els nog wel kwijt dat het begrip een beetje misleidend is. Het zijn geen Spartaanse pionierswoningen maar in feite VINEX-locaties: grote huizen met grote tuinen, zwembaden etc. 20% van de huizen staat leeg. Ze worden vaak als investering gezien en veel woningaankopen worden gefinancierd vanuit de VS. Niet om te wonen, maar om het land te bezetten.
Els gaat nog in op de situatie van de bedoeïenen. De meesten zijn gevlucht naar Egypte en Jordanië. In de Negev worden ze gedwongen om in een zevental voor hen gebouwde steden te wonen. Daar raken de bedoeïenen totaal ontwricht. Er is in die steden veel criminaliteit, druggebruik en prostitutie. Op dit moment speelt het Prawer-Begin-plan volgens welke Israël de bedoeïenen massaal wil onteigenen om de Negev te kunnen gebruiken voor militaire bases, chemische industrie en nederzettingen. Eén van die chemische fabrieken die daar al draaien produceert het bestrijdingsmiddel Round up dat ook in Enschede wordt gebruikt.
Op het grondgebied van afgebroken Palestijnse dorpen worden door het Joodse Nationaal Fonds bossen aangelegd om de sporen van voormalige bewoning uit te wissen. Dat JNF wordt door verschillende kerkelijke gemeenten gesteund die daar dan een certificaat voor ontvangen omdat ze hebben bijgedragen aan de bebossing van voormalige woestijngrond. Aan de andere kant staan Israëlische vredesgroepen die op de sabbat naar bedreigde Palestijnse dorpen trekken om de bewoners te helpen door waarneming of te helpen bij de wederopbouw.
In Bethlehem bezocht Els het Arab Educational Institute dat een scholenproject uitvoert om integratie tussen islamitische en christelijke leerlingen tot stand te brengen. Een ander project, met steun van de Oecumenische Vrouwengroep Twente-Bethlehem, zijn de posters met verhalen van 50 vrouwen die in Bethlehem aan de muur zijn opgehangen. In een vervolgproject zijn nu ook 50 posters opgehangen met dromen van jongeren behorend tot het AEI. Deze jongeren hebben vanuit Nederland ook camera’s gekregen om beelden hun dagelijks leven te kunnen maken en te verspreiden.
Vanuit de Sabeelconferentie werd door aanwezige volkenrechtkundigen een brief opgesteld om Israël aan te klagen bij het Internationaal Strafhof in Den Haag. Deze brief lag bij de bijeenkomst in de zaal om te ondertekenen en op te sturen. Dit is een vorm van “people’s power”. Een andere vorm is om zelf naar Israël en de Palestijnse gebieden te gaan. De Oecumenische Vrouwengroep Twente-Bethlehem organiseert van 3 tot 12 maart 2014 weer een reis en er is nog plek.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten