Een minder eng veiligheidsbeleid

Dit is het slotdeel van een vierdelige impressie "Ontvlechting Islam en Terrorisme"

Bij de afsluitende bijeenkomst stonden de vooral de uitspraken van VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra centraal dat Europa, ter wille van de eigen veiligheid, maar beter kon samen blijven werken met dictators in het Midden-Oosten en niet steeds weer de mensenrechtenkaart moest trekken. Dat zou helpen om de vluchtelingenstroom in te dammen. In een korte reactie in zijn speech aan het begin van de middag had minister Koenders al opgemerkt dat de meeste vluchtelingen die de oversteek naar Europa waagden juist afkomstig waren uit dictaturen, namelijk Eritrea en Syrië en twee vrouwelijke activisten uit Libië en Tunesië die het in de afsluitende bijeenkomst eigenlijk over vrouwenrechten zouden hebben ageerden fel tegen de uitspraken van Zijlstra.

Zo stelde de Libische Farida Allaghi in een gloedvol betoog dat de decennialange Westerse steun aan dictators in het Midden-Oosten juist alle ellende in de regio mede had veroorzaakt en in ieder geval in stand heeft helpen houden die mensen trachten te ontvluchten. “Walk your talk”, stelde zij duidelijk, juist ook als het om democratie en mensenrechten gaat. Je kunt dat niet met de mond belijden terwijl je in de praktijk een heel andere politiek voert. De Tunesische Lobna Jeribi vult aan dat de dictators in het Midden-Oosten hun positie aan de zogenaamde “War on Terror” ontleenden. Het Westen gebruikte hen al vóór 11 september 2001 om “terroristische” groepen onder de duim te houden en sloot daarbij de ogen en oren voor de gevolgen van deze onderdrukkende maatregelen voor de rest van de bevolking van het Midden-Oosten. De regeringen kregen als het ware een carte blanche, zolang ze de problemen maar niet naar Europa lieten komen en de olie en gas juist wel ongehinderd naar Europa lieten vloeien.

Ook hier was de vraag “wat kunnen wij doen?” en Farida Allaghi gaf een treffend antwoord dat je de situatie daar niet met je afstandbediening kunt veranderen. Begin dichtbij en treed in contact met Arabische vrouwen in je eigen samenleving. Stop vanuit die gesprekken samen de stereotypering van het Midden-Oosten. De Arabische wereld lijkt nu één en al ISIS te zijn, maar de regio is jarenlang het toneel geweest van samenleven door moslims, joden en christenen.

PvdA-leider Diederik Samson bekende dat hij aan deze wijze woorden eigenlijk weinig meer aan toe te voegen had in zijn slottoespraak. Wel verwees hij naar het Grote PvdA Midden-Oosten Debat dat twee jaar geleden in dezelfde Zwolse Nieuwe Buitensociëteit was gehouden en waarbij “we” met elkaar hadden afgesproken om de ontwikkelingen in de regio intensief en met elkaar te blijven volgen. Aan die afspraak hebben we ons gehouden, maar hoezeer is de situatie veranderd. Hoewel we ons twee jaar geleden ook al zorgen maakten over de richting waarin de ontwikkelingen zouden gaan, was er toen nog enige hoop. Die hoop lijkt nu finaal de grond te zijn ingeslagen: conflicten verbreden en verdiepen zich. Steeds meer partijen mengen zich erin en ze worden steeds barbaarser. En ook is er weer een verbinding met onze eigen samenleving in de vorm van de aanslagen in Parijs en Kopenhagen. We zijn dus met elkaar verbonden, zij daar en wij hier.

Die verbinding geldt ook de vluchtelingenstroom en in het debat daarover hoort geen ruimte te zijn voor plat populisme, aldus Samson. Het feit dat waarden als vrede en vrijheid daar verder weg zijn dan ooit, lijkt bij ons te leiden tot politieke afzijdigheid en hypocrisie. Ook daar is wat Samson betreft geen plek voor. Dat de VVD nu dictators die de westerse veiligheid dienen met rust wil laten of zelfs wil ondersteunen is absurd. Het ontkent de universaliteit van waarden als vrijheid en democratie die juist de VVD hoog in het vaandel heeft staan.

Zoals eerder gezegd is de ellende in het Midden-Oosten juist mede veroorzaakt door de steun van het Westen aan die dictators. En ook de voedingsbodem van terrorisme daar ligt juist in die steun aan die dictators en de dubbele moraal van het Westen als het om mensenrechten gaat. Het steunen van dictators is onverantwoord, kortzichtig en contraproductief en zal, als het aan Samson ligt, nooit door de PvdA gesteund worden.

Realistisch buitenlandbeleid moet volgens hem gedreven zijn door idealisme. Zowel (militaire) slagkracht als (politieke) veerkracht, waarbij het laatste gericht is op verzoening, politieke processen en bescherming van minderheden). Ons buitenlandbeleid moet gericht zijn op het voorkomen dat nog meer landen worden meegezogen in conflicten en op het werken aan verzoening. Investeren in veiligheid is meer dan investeren in defensie. Als er binnenkort weer wordt gesproken over de verhoging van de budgetten voor veiligheid, wil de PvdA niet zozeer meer geld voor defensie, maar ook voor diplomatie, voor inlichtingenwerk en voor ontwikkelingssamenwerking. Enge definities van nationale veiligheid zijn niet meer geldig. We moeten samen aan de slag. Wereldwijd. En over twee jaar moeten we vooral weer bij elkaar komen om te kijken wat dat heeft opgeleverd.